Puk z Pukowej Górki - Rudyard Kipling (czytaj książki za darmo .txt) 📖

18. nie ma już zjawisk — według wierzeń ludowych wróżki opuściły Anglię, kiedy katolicyzm został wyparty przez anglikanizm. Opowiada o tym ostatni rozdział książki, Rójka w Dymchurch. [przypis edytorski]

19. głazy w Stonehenge — budowla z wielkich głazów ustawionych w kręgu, pochodząca z epoki neolitu a. brązu. Przypuszcza się, że była świątynią kultu słońca. Znajduje się w hrabstwie Wiltshire, koło miasta Salisbury, ok. 160 km na zachód od miejsca akcji powieści. [przypis edytorski]

20. Chanctonbury Ring — fort ziemny, usypany przez ludzi w epoce brązu, a następnie służący jako obóz rzymski, położony w hrabstwie West Sussex, ok. 60 km na zachód od miejsca akcji powieści. [przypis edytorski]

21. Huon z Bordeaux — bohater średniowiecznych poematów rycerskich, dokonujący bohaterskich czynów dzięki pomocy króla wróżek, Oberona. [przypis edytorski]

22. Tintagel — ruiny zamku, należącego dawniej do książąt Kornwalii, w płd.-zach. krańcu Anglii, wg legend Rycerzy Okrągłego Stołu w tym zamku urodził się i wychował król Artur. [przypis edytorski]

23. Hai Brazil, ang. Hy-Brasil — mityczna wyspa, mająca znajdować się na Atlantyku na zachód od Irlandii. Według legend wyłaniała się z mgły tylko raz na 7 lat. Była oznaczana na niektórych mapach w XV i XVI w. [przypis edytorski]

24. wyraj — odlot ptaków na zimę do ciepłych krajów. [przypis edytorski]

25. Fenicjanie — lud pochodzenia semickiego, mieszkający w starożytności w Fenicji (tereny dzisiejszego Libanu) i zajmujący się handlem w miastach nad całym Morzem Śródziemnym. Fenicjanie byli świetnymi żeglarzami i zakładali liczne kolonie, bogate miasta, także nad Atlantykiem na wybrzeżach dzisiejszego Maroka i Hiszpanii, skąd wyprawiali się jeszcze dalej, m.in. do Anglii. [przypis edytorski]

26. Galowie — różne plemiona celtyckie z terenów dzisiejszej Francji osiedlały się w Anglii być może już w VI w. p.n.e. [przypis edytorski]

27. Jutowie — plemię germańskie z Jutlandii, które w V w. n.e. po wycofaniu się Rzymian osiadło w Południowej Anglii. [przypis edytorski]

28. Duńczycy — tu: Danowie, plemię z płd. Skandynawii, przodkowie dzisiejszych Duńczyków. Najeżdżali oni Brytanię od VIII w. [przypis edytorski]

29. Fryzowie — lud germański z Fryzji, z wybrzeży Morza Północnego (dziś tereny Holandii, Danii i Niemiec). [przypis edytorski]

30. Anglowie — jedno z plemion germańskich, które najechały Brytanię w V w. n.e. Od nich pochodzi nazwa Anglii. [przypis edytorski]

31. Weland a. Wolundr (mit. germańska) — boski kowal i złotnik, bóstwo opiekuńcze, bohater wielu legend skandynawskich i anglosaskich. [przypis edytorski]

32. Thor (mit. nordycka) — bóg pioruna, rolnictwa, małżeństwa i rodziny. Przedstawiany z młotem w dłoni, na rydwanie ciągniętym przez kozły. [przypis edytorski]

33. jeno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

34. Walhalla (mit. nordycka) — „pałac poległych”, pałac Odyna; miejsce, w którym polegli wojownicy ucztują razem z bogami. [przypis edytorski]

35. spędzał po parę miesięcy w jednym z klasztorów francuskich — w XI w., w czasach przed najazdem Normanów, szlachta saksońska z Anglii często wysyłała synów na naukę do szkół klasztornych w Normandii. [przypis edytorski]

36. runy — litery alfabetu germańskiego, używane także w obrzędach magicznych (w tych czasach większość ludzi nie umiała czytać i pisać i uważała te czynności za tajemnicze i magiczne). [przypis edytorski]

37. Eneasz (mit. gr. i rzym.) — bohater mitów oraz eposu Eneida, napisanego przez Wergiliusza. Uciekinier ze zburzonej Troi i protoplasta Rzymian. W średniowieczu w Anglii wierzono, że wnuk Eneasza, Brutus, dotarł do Brytanii i założył tu Nową Troję. [przypis edytorski]

38. Brutus (mit.) — wnuk Eneasza, według legend cyklu arturiańskiego założyciel Nowej Troi w miejscu dzisiejszego Londynu i pierwszy król Anglii (nie należy mylić z Marcusem Iuniusem Brutusem, 85–42, przybranym synem i jednym z zabójców Juliusza Cezara). [przypis edytorski]

39. Nowa Troja — w średniowieczu w Anglii popularna była legenda, według której Brutus, potomek Eneasza, pożeglował na północ aż do Brytanii, pokonał władające nią olbrzymy i założył miasto Nowa Troja w miejscu dzisiejszego Londynu. [przypis edytorski]

40. erem (z gr.) — pustelnia. [przypis edytorski]

41. ponik — ciek wodny, strumyczek, czasem: znikający pod ziemią. [przypis edytorski]

42. Wilhelm Zdobywca (ok. 1028–1087) — władca francuskiej Normandii, który najechał Anglię w 1066 r. i zdobył tron angielski. Wojska normandzkie wylądowały w Zatoce Pevensey (w pobliżu miejsca akcji powieści), korzystając z osłabienia Saksonów po walkach z Wikingami, zwyciężyły w bitwie pod Hastings i szybko podbiły cały kraj. Wilhelm nagrodził swoich rycerzy, rozdając im podbite ziemie jako lenna, a sobie zapewnił silną władzę, zatwierdzając miejscowe prawa i obyczaje. [przypis edytorski]

43. sąpierz (daw.) — przeciwnik, współzawodnik. [przypis edytorski]

44. nie dostawa (daw.) — nie dostaje, tj. nie wystarcza, brakuje. [przypis edytorski]

45. obwieszon (daw.) — powieszony. [przypis edytorski]

46. gwoli (daw.) — w celu. [przypis edytorski]

47. nie masz (daw.) — nie ma, nie istnieją. [przypis edytorski]

48. jeno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

49. Kent — hrabstwo w południowej Anglii, na zachód od Sussex, w którym położone jest Pevensey. [przypis edytorski]

50. przódziej (daw.) — wcześniej, najpierw. [przypis edytorski]

51. markietan — drobny handlarz wędrujący za wojskiem, sprzedający żołnierzom alkohol. [przypis edytorski]

52. nieposesjonat (daw.) — szlachcic, który nie ma własnego majątku. [przypis edytorski]

53. wierę (daw.) — jestem przekonany; z pewnością. [przypis edytorski]

54. aza (daw.) — czy, czyż. [przypis edytorski]

55. mizerykordia (z łac. misericordia: miłosierdzie) — niewielki miecz, sztylet, służący m.in. do dobijania rannych (stąd jego nazwa). [przypis edytorski]

56. wyżenąć (daw.) — wygonić. [przypis edytorski]

57. rokosz (daw.) — bunt. [przypis edytorski]

58. nie lza (daw.) — nie należy, nie wolno. [przypis edytorski]

59. okrom (daw.) — oprócz. [przypis edytorski]

60. omieszkać (daw.) — zaniechać, zrezygnować ze zrobienia czegoś. [przypis edytorski]

61. izali (daw.) — czy. [przypis edytorski]

62. wnijść (daw.) — wejść. [przypis edytorski]

63. krom (daw.) — oprócz. [przypis edytorski]

64. biegać w przegony (daw.) — ścigać się. [przypis edytorski]

65. poczęsny (a. poczęstny) stół — podczas uczty stół dla pana zamku, jego bliskich i najdostojniejszych gości; poczesne miejsce — najzaszczytniejsze, wyróżnione miejsce. [przypis edytorski]

66. siedzieliśwa (daw.) — siedzieliśmy we dwoje. [przypis edytorski]

67. iście (daw.) — rzeczywiście, naprawdę. [przypis edytorski]

68. arfa — dziś: harfa. [przypis edytorski]

69. przecz (daw.) — dlaczego. [przypis edytorski]

70. motława — tu: zatoka. [przypis edytorski]

71. admirał, własc. rusałka admirał — łac. Vanessa atalanta, brązowo-pomarańczowy motyl, często spotykany w Europie. [przypis edytorski]

72. łątka — niewielka ważka z rodziny łątkowatych, najczęściej niebieska lub zielona (w Europie występuje wiele gatunków łątek). [przypis edytorski]

73. młynówka — rzeczka lub kanał, którego wody napędzają młyn. [przypis edytorski]

74. aza (daw.) — czy. [przypis edytorski]

75. zali (daw.) — czy. [przypis edytorski]

76. Helgoland — wyspa na Morzu Północnym, dziś należąca do Niemiec. [przypis edytorski]

77. Wilhelm Wtóry, własc. Wilhelm II Rudy (ok. 1060–1100) — drugi syn Wilhelma Zdobywcy, jego następca na tronie angielskim; zginął w niejasnych okolicznościach, postrzelony z łuku podczas polowania, a koronę przejął po nim młodszy brat Henryk. [przypis edytorski]

78. kobuz — ptak drapieżny z rodziny sokołowatych. [przypis edytorski]

79. samotrzeć (daw.) — we trzech. [przypis edytorski]

80. kozieł — dziś: kozioł. [przypis edytorski]

81. ładuga (daw.) — ładunek. [przypis edytorski]

82. Artois — kraina historyczna na północnym zachodzie dzisiejszej Francji, nad Morzem Północnym. [przypis edytorski]

83. Mantes — miasto nad Sekwaną, w XI w. w granicach księstwa Normandii; w 1067 r. podczas walk o Mantes z królem Francji zginął Wilhelm Zdobywca. [przypis edytorski]

84. Henryk Burgundzki (1066–1112) — najmłodszy z wnuków księcia Burgundii, otrzymał tytuł hrabiego Portugalii od króla hiszpańskiej Kastylii i walczył tam z Maurami. [przypis edytorski]

85. Maurowie — muzułmanie z Mauretanii (gł. Berberowie i Arabowie), którzy z płn. Afryki przybyli w 712 r. do Hiszpanii, pokonali Wizygotów i założyli tam państwo, słynące z wysokiej kultury i wspaniałej architektury. Chrześcijańscy sąsiedzi walczyli z nimi aż do XV w., kiedy to Izabela, królowa Kastylii, i Ferdynand, król Aragonii, pokonali wspólnie muzułmańskie Królestwo Granady. [przypis edytorski]

86. nalezion (daw.) — znaleziony. [przypis edytorski]

87. obiata (daw.) — ofiara dla bogów; tu: symbol, omen. [przypis edytorski]

88. Kitaj — ros. nazwa Chin. [przypis edytorski]

89. pohaniec (daw.) — poganin. [przypis edytorski]

90. gwoli (daw.) — w celu. [przypis edytorski]

91. piecza (daw.) — opieka, kontrola. [przypis edytorski]

92. on, po onym (daw.) — ten, po tym. [przypis edytorski]

93. Godność rycerska płuży tylko na lądzie — ang. Knighthood is for the land: godność rycerska jest dobra na lądzie. [przypis edytorski]

94. ramiony — dziś popr. forma: ramionami. [przypis edytorski]

95. wnijście (daw.) — wejście. [przypis edytorski]

96. fiord stavangerski, Stavanger — fiord (zatoka morska, głęboko wrzynająca się w ląd) w płd.-zach. Norwegii, nad którą już w średniowieczu znajdowało się duże miasto, Stavanger. [przypis edytorski]

97. obrońce — dziś popr. forma: obrońcy. [przypis edytorski]

98. wykonywa — dziś popr. forma: wykonuje. [przypis edytorski]

99. opona (tu daw.) — zasłona. [przypis edytorski]

100. atoli (daw.) — jednak. [przypis edytorski]

101. zawżdy (daw.) — zawsze. [przypis edytorski]

102. podobien (daw.) — podobny. [przypis edytorski]

103. arfiarz (daw.) — harfiarz. [przypis edytorski]

104. markietan — drobny handlarz wędrujący za wojskiem, sprzedający żołnierzom alkohol. [przypis edytorski]

105. wici — sygnał do walki: pęk witek, tj. cienkich gałązek lub sznurków, który władca przesyłał wasalom, by ich wezwać na wspólną wojnę; łuczywa do wici — pochodnie do podpalania ognisk, mających sygnalizować niebezpieczeństwo i wzywać do walki. [przypis edytorski]

106. wnijście (daw.) — wejście. [przypis edytorski]

107. wyżenąć (daw.) — wygonić. [przypis edytorski]

108. isty (daw.) — prawdziwy. [przypis edytorski]

109. wierę (daw.) — jestem przekonany; z pewnością. [przypis edytorski]

110. przecz (daw.) — dlaczego. [przypis edytorski]

111. śniat (daw.) — pień. [przypis edytorski]

112. Volaterra, Volterra — miasto w środkowej części Włoch, należące w starożytności do Etrusków. [przypis edytorski]

113. Lars Porsenna (VI w. p.n.e.) — legendarny król etruski. [przypis edytorski]

114. Ianiculum — wzgórze w Rzymie, na prawym brzegu Tybru. [przypis edytorski]

115. Faun (mit. rzym.) — bóstwo lasów i pól, utożsamiane z gr. Panem i satyrami; tu: Puk. [przypis edytorski]

116. Malowane Plemię, własc. Piktowie (łac. Picti: malowani) — grupa plemion zamieszkujących w czasach rzymskich i wczesnośredniowiecznych tereny dzisiejszej Szkocji; nazwa pochodziła od malunków i tatuaży, którymi ozdabiali swoje ciała piktyjscy wojownicy. Plemiona te powstały prawdopodobnie w wyniku zmieszania się celtyckich przybyszy ze środkowej lub wschodniej Europy z wcześniejszymi mieszkańcami wysp, pochodzenia przedindoeuropejskiego. [przypis edytorski]

117. centurion — w armii rzymskiej dowódca stuosobowego oddziału, wchodzącego w skład kohorty; dziesięć kohort (5000–6000 żołnierzy) stanowiło legion. [przypis edytorski]

118. Victrix (łac.) — zwycięska; tytuł honorowy, przyznawany poszczególnym legiom w uznaniu wyjątkowych zasług w boju. [przypis edytorski]

119. Agrykola (Gneius Iulius Agricola) — wódz rzymski, który dokończył podbój Brytanii w ostatnim dziesięcioleciu I w. Rzymianie władali południową częścią wyspy do początków V w., tj. jeszcze kilkadziesiąt lat po wydarzeniach opisywanych przez Parnezjusza. [przypis edytorski]

120. Demeter (mit. gr.) — bogini urodzaju, rolnictwa i płodności; w Rzymie jej odpowiednikiem była Ceres. [przypis edytorski]

121. pater familias (łac.) — ojciec, głowa rodziny. [przypis edytorski]

122. Aquae Sulis — dziś Bath w płd.-zach. Anglii. [przypis edytorski]

123. liktor — urzędnik sądowy w staroż. Rzymie. [przypis edytorski]

124. Jeżeli jesteś zdrów, dobrze jest! Mnie zdrowie dopisuje — łac. Si vales, bene est, ego