Dr. Murek zredukowany - Tadeusz Dołęga-Mostowicz (cyfrowa biblioteka .TXT) 📖

brudnem ubraniu nijako mu było siadać z nimi do stołu.

— Chorego pytają, zdrowemu dają — gościnnie przygadał zięć Niecków, podsuwając Murkowi stołek.

Obie córki dozorcy też dorzuciły kilka uprzejmych słów, pomimo to jednak Murek odczuł w powietrzu coś niechętnego i wymówił się:

— Bardzo państwu dziękuję, ale śpieszę się. Dobrej nocy.

— A no, jak pan Franciszek śpieszysz, to i zatrzymywać nie możem — odezwał się stary, nie podnosząc głowy z nad talerza — to już i o tamtem pogadamy inną razą.

Murek zatrzymał się przy drzwiach:

— A o czem takiem, panie Niecka?...

— Tak — machnął dozorca ręką — nic pilnego.

Jego żona jednak postanowiła sprawę odrazu postawić jasno:

— A po prawdzie mówiąc — powiedziała, wstając po czajnik — to pan Franciszek sam jest rozumiejący, że tak nie idzie. Niby z tem robactwem. My, owszem, dlaczego nie, sami widzim, położenie bezrobotne. Ale myślelim miesiąc — dwa.

— Wczoraj ojcu całą marnarkę obleźli — wtrąciła młodsza córka.

Murek zorjentował się o co chodzi i poczerwieniał:

— Dobrze — bąknął — i tak od państwa dosyć miałem grzeczności. Tylko... tylko, że dziś nie mam gdzie zabrać swoich rzeczy.

Dozorczyni zerknęła nań ze współczuciem:

— Nie o dziś się rozchodzi. Pożaru niema. A ot, siadaj pan z nami i tak kaszy zostanie.

— Nie, nie, bardzo dziękuję i przepraszam za kłopot — zwrócił się do drzwi — jak tylko będę mógł, to zabiorę... Dobranoc.

Wyszedł czemprędzej w obawie, by mu nie kazano odrazu wziąć rzeczy. Coby z niemi począł? Zostawić w domu noclegowym na przechowanie, toby się wygniotło, jak z psiego gardła. Miałby jeszcze jeden sposób: zostawić to u którejś z kucharek, choćby u takiej Wikci, albo u panny Maryśki z Niecałej. Ale przecie już teraz wiedział, że nie wróci, że za żadne skarby nie wróci do tego obrzydliwego zajęcia. Wczoraj wysłał Karolce dwadzieścia osiem złotych, na cały miesiąc ma spokój. A sam jakoś przeżyje. Byle nie nosić tych ohydnych, cuchnących śmieci. Setki i tysiące ludzi w Warszawie nie umiera z głodu, chociaż nie ma żadnego stałego zarobku. A do takiego zarobku łatwo się przyzwyczaić. Przyzwyczajenie zaś gorzej podcina siły człowieka, chęć ratowania się, niż najgorsza bieda.

Idąc rozmyślał nad tem, dlaczego właściwie tak drży o to swoje paradne ubranie. Niech je Nieckowie nawet wyrzucą. Co mu po tem!...

Drobny kapuśniaczek przeszedł znowu w ulewny deszcz. Ludzie chowali się do bram. Murek stanął pod szklanym daszkiem jakichś drzwi i oparł się o ścianę, dokąd nie dolatywały krople deszczu. Stała tam już jakaś panienka w granatowym kostjumiku, spod którego wyglądał kołnierzyk białej, zapiętej pod szyję, bluzki. Mały, szary kapelusik i wyzierające spod niego mokremi kosmykami jasnoblond włosy, wyglądały żałośnie. W niebieskich oczach i w dziecinnie zadartym zlekka nosku było coś bezradnego. Z papierowej rozmokłej torebki, która rozłaziła się na kantach, wystawał brzuszek rumianej kajzerki.

Panienka kilka razy spojrzała na Murka, jak mu się wydało zaczepnie. Zdziwił się tem. Nie robiła wrażenia ulicznej dziewczyny, raczej przypominała hafciarkę, czy ekspedjentkę, a może urzędniczkę w jakiemś biurze. Obrzucił spojrzeniem jej skromny, lecz schludny wygląd, później swoje połatane i brudne ubranie i przypuszczenie o zaczepnych zamiarach przygodnej towarzyszki wydało mu się zupełnie niedorzeczne. Przyszło mu do głowy, że ta panieneczka napewno boi się stać tu obok włóczęgi, od którego musi zalatywać stęchłym i kwaśnym odorem jego łachów, że w każdym razie odczuwa doń wstręt. Dlatego przemknęła mu myśl, czyby nie poszukać schronienia w najbliższej bramie, i odsunął się od panienki jaknajdalej, o ile pozwalał na to zasięg wąskiego daszka. Odwrócił głowę i patrzał w chlupiące gęsto po chodniku i jezdni lejki deszczu.

— Jeśli brzydzi się mnie — myśli, nie bez irytacji — to niech ona idzie gdzieindziej.

Chciał jej to nawet w niegrzeczny sposób powiedzieć, i zastanawiał się właśnie nad tem, gdy panienka odezwała się:

— Panu pryska na plecy.

— Nie szkodzi, niech pryska — odmruknął obojętnie.

— Ale może się pan przysunąć, tu jest dość miejsca.

Obejrzał się: patrzyła nań jakby z litością. To go rozgniewało.

— Mnie dobrze i tu — wzruszył ramieniem.

Poryw wiatru uderzył w strugi deszczu i Murek odruchowo cofnął się pod daszek.

Dziewczyna powiedziała:

— Niech pan tu stanie na stopniach, koło mnie.

— Co pani na tem zależy — odezwał się opryskliwie. — Chce pani, żeby ją moje wszy oblazły?

Widocznie stropiła się, lecz już po chwili uśmiechnęła się przyjaźnie:

— To nie jest najgorsze nieszczęście.

— Co tam pani rozumie! — uciął lekceważąco.

— Pan nie jest, widzę, rozmowny — nie ustępowała.

— Zato pani jest zanadto rozmowna — powiedział strofującym tonem. — Czy pani tak z każdym spotkanym obdartusem zaczyna gadanie?

— Nie z każdym.

— No, to i chwała Bogu. Bo jeszcze pani kiedy tak wpadnie, że proszę siadać.

Zaśmiała się:

— Kiedy ja się wcale nie boję.

— Bo pani jest naiwna. Rodzice nie powinni wypuszczać pani na ulicę bez niańki.

— Na to trzeba być bogatą — zauważyła.

Murek nic nie odpowiedział, wobec czego ciągnęła dalej:

— Jestem już wcale nie taka młoda. I zupełnie samodzielna. Pracuję na siebie. Dlatego mam szacunek dla ludzi pracy... I wcale mnie nie przestrasza, że ktoś ciężko pracujący ma zniszczone ubranie. Przeciwnie, ile razy...

— Jeżeli to ma odnosić się do mnie, panieneczko — przerwał — to bardzo się panieneczka myli. Jestem włóczęgą, obibrukiem, elementem podejrzanym. Z tego gatunku, co to nigdzie nie meldowani. Rozumie pani? Wyrzutek społeczeństwa, odpadek...

— Nieprawda — potrząsnęła głową.

— Co? — zdziwił się.

— To nie jest prawda. Pan nie jest człowiekiem złym. Pan jest tylko nieszczęśliwy.

Zaśmiał się krótko i niecierpliwym ruchem podniósł kołnierz marynarki.

— Czego ta dziewczyna chce odemnie? — zaniepokoił się i postanowił urwać rozmowę.

Jednak panienka po kilku chwilach odezwała się znowu:

— Mówi pan, że potrzebna mi jest niańka. A proszę sobie wyobrazić, że codziennie o zmierzchu wracam na Żolibórz zupełnie sama. Najgorszemi dzielnicami. Spoczątku się bałam, ale cóż mam robić. Nie stać mnie na tramwaj.

Murek milczał.

— Czy pan, jak deszcz ustanie, też idzie na Żolibórz? — zapytała.

— Nie.

— Ale bywa pan tam często?

— Poco?... Wcale nie bywam.

— Myślałam... Pan tam nie ma krewnych?

Spojrzał na nią zdumiony:

— A cóż to panią, do cholery, obchodzi?... Wogóle nie mam żadnych krewnych. Jestem sam, jak palec.

— To dziwne.

— A skąd to pani przyszło do głowy?

— Tak — zawahała się. — Może mi się zdawało, że widziałam pana w tamtych stronach... Czy pan nie ma siostry?

Potrząsnął przecząco głową.

Tak szeroko otworzyła oczy, jakby zakomunikował jej jakąś niezwykłą, rewelacyjną wiadomość.

— Nie ma pan siostry zamężnej za majorem?

Wybuchnął śmiechem:

— Nie, panieneczko. Teraz to widzę, że mnie pani bierze za kogoś innego.

Wydawała się bardzo speszona. Milczała czas dłuższy, wreszcie powiedziała tonem sentencji bez żadnego związku z tematem:

— Najohydniejszą rzeczą na świecie jest kłamstwo.

Rozśmieszyło to Murka jeszcze bardziej:

— Niby z tym majorem i z tą siostrą? Przysięgam Bogu, że nie łżę. Czy zdaje się pani, że każdy włóczęga i oberwaniec musi być szwagrem majora?...

— Wcale nie — odpowiedziała w zamyśleniu. — Ale pan nie jest zwykłym włóczęgą.

— Tylko czem? — zapytał ironicznie. — Na maskaradę idę?

— Nie koniecznie na maskaradę. Harun al Raszyd nie dla zabawy przebierał się za nędzarza.

— Harun al Raszyd szukał wśród nędzarzy prawdy, a nie chleba.

Panienka przymrużyła oczy i uśmiechnęła się filuternie:

— A widzi pan. Wiedziałam, że pan nie jest zwykłym włóczęgą!

— Bo co?

— Bo tylko człowiek inteligentny może wiedzieć o Harunie al Raszydzie, co wie pan.

Teraz Murek szczerze się zdziwił jej sprytowi. Odrazu wydała mu się ciekawsza:

— Można też być byłym inteligentem — powiedział. — Myli się pani, sądząc, że wśród włóczęgów i wszelkich wyrzutków społeczeństwa niema takich exinteligentów. Ciekaw tylko jestem, z czego pani wywnioskowała, że kiedyś tam czegoś się uczyłem? Bo chyba nie z mojej nieogolonej twarzy, ani z tych łachów.

— Ach — odpowiedziała lekko. — Nie sądzi się ludzi z powierzchowności.

— Tylko jak?

— Trzeba patrzeć głębiej.

— Znaczy, być jasnowidzem? — zadrwił.

— A jakby jasnowidzem — przytaknęła.

— Bajeczki, droga pani! No, deszcz już prawie nie pada. Dowidzenia. Na mnie czas.

— Chwilę! — zatrzymała go. — Czy pan naprawdę śpieszy? Bo jeżeli... Jeżeli nie, to niech mnie pan odprowadzi na Żolibórz.

— Poco?

— Będę się czuła bezpieczniej.

— Chce mnie pani na niańkę?

— Tak — potwierdziła poważnie.

Murek w zakłopotaniu przestępował z nogi na nogę:

— Śmieszna z pani dziewczyna. I bardzo lekkomyślna. Idąc prosto, trzeba przechodzić przez plac Nędzy i przez puste tereny pod Cytadelą. Wybierać sobie na niańkę przygodnie spotkanego oberwusa, to chyba dość naiwne.

— Dlaczego?

— Tego już pani nie będę mówić.

— A pójdzie pan?

— Mogę pójść — zgodził się obojętnie.

— To cudownie. Bardzo panu dziękuję, bardzo.

— Przecież mówiła pani, że zawsze chodzi sama i nigdy nie odczuwa obawy?

— Ale wolę iść z panem.

— Jeszcze spotka pani kogoś znajomego i trzeba będzie wstydzić się takiego towarzystwa — dodał tonem perswazji.

— O, to mnie nie obchodzi — zapewniła prędko.

Szli w milczeniu przez kilka minut. Gdy mijali latarnie, Murek zukosa przyglądał się profilowi swej towarzyszki. Przypominała jakiś bardzo egzotyczny kwiat. Była nawet dość ładna, chociaż zupełnie nie w typie Murka. A najdziwniejsze, że nie wyglądała na agresywną, ani nawet odważną.

— Jakie to dzisiaj panny — rozmyślał. — Taka młodziutka i daje sobie radę. Ba, nie wieje od pierwszego lepszego, ale jeszcze się mu narzuca.

Minęli zabudowane dzielnice i szli tu prawie pociemku. Pod nogami chlupotały kałuże.

— Powiedział pan, że nie ma pan krewnych — odezwała się panienka. — Więc jest pan zupełnie samotny?

— Zupełnie.

— To musi być bardzo przyjemnie.

— Jak dla kogo.

— I niema nikogo, o kimby pan myślał, za kimby tęsknił?

— O, to inna rzecz — powiedział po chwili wahania.

Dziewczyna westchnęła:

— Rozumiem. Pan się kocha?

— Czy to też jasnowidzenie? — zaśmiał się nieszczerze, zaskoczony.

— Tak. Kocha się pan nieszczęśliwie.

— O?

— Tak, nieszczęśliwie.

— Niby dlaczego nieszczęśliwie?...

Zatrzymała się i powiedziała z namysłem:

— Bo... nie może pan ożenić się z kobietą, którą pan kocha. To jedno...

— Jest i drugie?

— Tak. Drugie jest to, że ona nie jest pana warta.

W jej głosie zadźwięczała jakaś ostra, zła nuta. Murek wzruszył ramionami:

— Głupstwa pani plecie — odpowiedział, nie ukrywając gniewu.

Panienkę to zreflektowało:

— Ja bardzo pana przepraszam. Zresztą cóż ja mogę o tem wszystkiem wiedzieć?...

— To i nie trzeba pleść tego, co ślina na język przyniesie.

— Przepraszam — powiedziała bardzo ciepłym tonem. — Moje „jasnowidzenie” tu zawiodło. Zato powiem panu, że pan od niedawna jest w Warszawie. Pochodzi pan z Małopolski.

— To żadna sztuka. Poznała pani po akcencie.

— Więc dodam panu jeszcze, że jest pan człowiekiem wykształconym. Skończył pan uniwersytet. Chyba prawo. Co?

— Przypuśćmy — starał się ukryć zdziwienie.

— Może ma pan nawet tytuł doktorski...

— Skąd pani wie!...

— Zajmował pan jakieś poważne stanowisko — mówiła dalej. — Ale na prowincji. I musiał pan ustąpić z tego stanowiska z powodu jakichś spraw politycznych. Czy tak?

Murek stanął i chwycił ją za rękę:

— Skąd pani to może wiedzieć!

— A widzi pan — uśmiechnęła się — że skoro to, co mówię zgadza się z rzeczywistością, to mój system patrzenia nie na powierzchowność człowieka, lecz w głąb jego istoty, jest dobrym systemem.

Murek zdjął kapelusz i przetarł czoło:

— Wie pani, to jest nadzwyczajne.

— A pozatem jest pan człowiekiem dobrym, uczciwym, zacnym. I bardzo łatwowiernym. Proszę tego nie brać za przyganę. Pańska łatwowierność wypływa z dobroci. Sądzi pan ludzkie pobudki według własnych. I dlatego dokoła widzi pan ludzi szlachetnych, kobiety uczciwe...

— Pani jest dziwną dziewczyną... Doprawdy. Gdybym nie wiedział, że pani mnie nie zna i znać nie może, tobym był przekonany, że... No, może mi pani coś jeszcze o mnie powie?

— Cóż? — zastanowiła się. — Pracuje pan ciężko. Bardzo ciężko. Nieraz dźwiga pan ogromne worki i paki z towarami... Ale jest pan bezrobotny.

Murek przytaknął:

— A o mojej przyszłości też może pani coś powiedzieć?