Kuszenie świętego Antoniego - Gustaw Flaubert (nasza biblioteka TXT) 📖
„Kuszenie św. Antoniego”, określane jako dramat, poemat prozą lub powieść, wyróżnia się nie tylko syntezą form. Dla Flauberta było to „dzieło całego mojego życia”. Pracował nad nim przez ćwierć wieku, od pierwszej, naznaczonej pesymizmem wersji, ukończonej w roku 1849, po trzecią i ostateczną, opublikowaną w roku 1874. Powstały tekst równie jak obrazy fascynuje bogatą i żywą wizją pokus, z jakimi mierzy się pustelnik. Przewijający się przed Antonim oszałamiający korowód przedstawicieli rozmaitych wyznań wczesnochrześcijańskich, gnostyckich, manichejskich, herezjarchów i cudotwórców, prezentujących różnorodne poglądy na Boga i świat, wir wiar, bogów, fantastycznych istot i potworów zmusza go do zmierzenia się z brakiem pewności co do wiary i wiedzy.
- Autor: Gustaw Flaubert
- Epoka: Pozytywizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Kuszenie świętego Antoniego - Gustaw Flaubert (nasza biblioteka TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Gustaw Flaubert
Aby ze mną przebywać, tyś nazbyt szalona.
CHIMERAAby ze mną ulecieć, tyś nazbyt ciężki.
SFINKSDokąd dążysz, że tak prędko lecisz?
CHIMERAPędzę po korytarzach labiryntu, ulatuję nad górami, przeskakuję fale, szczekam w głębi przepaści, zaczepiam się paszczą o krawędź obłoków, ciągnącym się ogonem rysuję wybrzeża morskie, a wzgórza nabrały kształtu od wygięć mojego grzbietu. Ale ciebie widzę zawsze nieruchomym, albo końcem szponów rysujesz jakieś abecadła na piasku.
SFINKSPrzechowuję swą tajemnicę. Rozmyślam i liczę.
Morze odwraca się w łożysku, zboża kołyszą się na wietrze, karawany przechodzą, pył ulatuje, stolice padają w gruzy, a moje oko, którego nic nie może z drogi sprowadzić, trwa wytężone poprzez zjawiska na niedostępnym widnokręgu.
CHIMERAJam jest lekka i radosna. Pokazuję ludziom perspektywy olśniewające, raje zamglone i szczęście dalekie. Rzucam w ich dusze obłędy wiekuiste, zamiary szczęścia, plany przyszłości, marzenia sławy, przysięgi miłosne, cnotliwe postanowienia.
Popycham ich do niebezpiecznych podróży i do wielkich przedsięwzięć. Jam rękami swymi wyrzeźbiła cuda budownictwa. Ja zawiesiłam dzwonki na grobie Porseny378 i murem z orychalku379 otoczyłam wybrzeża Atlantydy. Szukam zapachów nowych, kwiatów nieznanych, rozkoszy nie zażytych. Jeżeli widzę gdzie człowieka, którego umysł spoczywa w mądrości, rzucam się na niego i duszę go.
SFINKSWszystkich tych, których dręczyło pragnienie Boga, jam pożarł.
Najsilniejsi, by wejść na moje czoło królewskie, wstępują na prążki mych przepasek, jak na szczeble schodów. Znużenie ich opanowuje i w przepaść spadają.
Antoni zaczyna drżeć.
Już nie jest przed chatą, lecz na pustyni, a z dwóch stron stoją bestie potworne, których paszcze dotykają jego ramion.
SFINKSO Wyobraźnio, unieś mnie na twych skrzydłach, aby mój smutek uciszyć.
CHIMERAO Tajemnico, ja kocham twe oczy! Jak hiena w czasie spieki kręcę się dokoła ciebie, pragnąc zapłodnień, których potrzeba mnie pożera.
Otwórz usta, podnieś nogi, wejdź na mój grzbiet.
SFINKSOdkąd nogi me są na płask, już podnieść się nie mogę. Mech niby liszaj obrósł moją paszczę. Od rozmyślań już nie mam nic do powiedzenia.
CHIMERAKłamiesz, obłudny Sfinksie! Dlaczego zawsze mnie wzywasz i zawsze mnie odpychasz?
SFINKSTo ty, kaprysie nieopętany, wciąż mi wirujesz i znikasz.
CHIMERAWięc to moja wina! Jak to? Puść mnie!
Poruszasz się, uchodzisz mi.
Spróbujmy! Ty mnie łamiesz!
SFINKSNie, to niepodobna!
I powoli się pogrąża w piasek i znika, gdy Chimera, pełzając z wywieszonym językiem, oddala się, opisując koła na piasku.
Z oddechu jej ust powstał tuman. W tumanie widzi Antoni rozwełnienia obłoków, nieokreślone krzywizny. Wreszcie odróżnia istoty na podobieństwa ludzkich ciał.
A naprzód idą
ASTOMI380Nie dmuchaj zbyt mocno. Krople deszczu nas męczą, fałszywe dźwięki nas drażnią, ciemności nas oślepiają. Złożeni z mgieł i zapachów, my się toczymy, płyniemy — nieco więcej niż marzenia, a nie całkiem istoty.
NISNYŻyjemy bardzo dogodnie w naszych półdomach, ze swymi półżonami i półdziećmi.
BLEMY381Nasze barki są przeto szersze i żaden wół, ani słoń, ani nosorożec nie uniesie tego, co my udźwigniemy.
Rodzaj rysów i niby twarz niewyraźna na piersiach naszych wyryta — oto wszystko. Rozmyślamy o trawieniu, rozważamy odchody. Bóg dla nas w ciszy płynie, w miazgach kiszkowych. Idziemy prosto swą drogą, przebywając wszystkie błota, przechodzimy koło wszystkich otchłani i jesteśmy najpracowitsi, najszczęśliwsi, najcnotliwsi z ludzi.
PIGMEJEKrasnoludki, my roim się na świecie jak robactwo na garbie wielbłąda.
Palą nas, topią, tratują, a my zawsze się pokazujemy, coraz żywsi i liczniejsi a straszni ilością.
SCIAPODY382Trzymając się ziemi włosami długimi jak liany wegetujemy w cieniu swych nóg, szerokich jak parasole, a światło nas dochodzi poprzez osłonę naszych pięt. Żadnego niepokoju, żadnej pracy! Głowa jak najniżej — oto tajemnica szczęścia.
Ich łydki podniesione są podobne do pni drzew. Mnożą się.
Ukazuje się las. Wielkie małpy latają po nim na czterech łapach. Są to ludzie o psich głowach.
CYNOCEFALESkaczemy z gałęzi na gałąź, by ssać jaja i z piór oskubywać pisklęta; po czym ich gniazdka kładziemy na głowę niby czapki.
Odrywamy wymiona krów, rozdzieramy oczy rysiów, gnój zrzucamy z wierzchołka drzew, odsłaniamy swoją wszeteczność w pełni słońca.
Rozdzierając kwiaty, wstrząsając owoce, mieszając źródła, gwałcąc kobiety, jesteśmy panami świata dzięki sile naszych ramion i okrucieństwu serca.
Śmiało towarzysze! Łomotać szczękami!
Krew i mleko płynie z ich warg. Deszcz spływa na ich grzbiety kosmate.
Antoni wdycha świeżość zielonych liści.
Liście się poruszają, gałęzie ścierają ze sobą i naraz wychodzi z gęstwiny wielki czarny jeleń z głową byka, mający między uszami krzak białych rogów.
SADHUZAG383Siedemdziesiąt cztery moje różki są różne jak flety. Kiedy się odwracam na wiatr południowy, naraz wychodzą z nich dźwięki, które ściągają do mnie zachwycone zwierzęta. Węże się obwijają koło moich nóg, osy w nozdrzach mi się lepią, a papugi, gołębie i ibisy na rogach mi siadają.
— Słuchaj!
Ale kiedy się zwracam na wiatr północny, rogi moje, gęstsze niż regiment włóczni, wydają wycie okropne. Lasy drżą, rzeki rozlewają, strąki roślinne pękają, a trawy powstają niby włosy w przestrachu.
— Słuchaj!
Mora sierści mojej szkarłatnej miesza się z migotaniem wielkich piasków. Tchnę przez me nozdrza przerażenia samotności. Rzygam zarazą. Pożeram wojska, gdy się zapuszczę w pustynię.
Szpony moje wygięte w świdry, zęby moje wycięte w piły, ogon mój wykręcony, jest najeżony pociskami, które rzucam w tył i naprzód, w lewo i w prawo. Patrz!
Tłusty, melancholijny, okrutny czuję wciąż pod swym brzuchem gorące wyziewy bagniska. Czaszka moja jest tak ciężka, że niepodobna mi jej udźwignąć. Toczę ją dokoła siebie powoli, z półotwartą szczęką, wyrywam ozorem trawy jadowite, zroszone moim oddechem. Raz mimo woli pożarłem sobie łapy. Nikt nie widział nigdy mych oczu, a ci, co je zobaczyli, natychmiast marli. Gdybym podniósł swe powieki, powieki czerwone i nabrzmiałe, w jednej chwili byś umarł.
ANTONIOch, ten!... A... a... gdybym zapragnął? Głupota jego mnie pociąga! Nie, nie, nie chcę!
Patrzy wytrwale na ziemię.
Ale trawy się zapalają i śród wijących się płomieni powstaje
BAZYLISZEK386Strzeż się, upadniesz w mą paszczę! Ja piję ogień. Ogień to ja i zewsząd go czerpię: z chmur, kamieni, drzew umarłych, sierści zwierząt, z powierzchni bagnisk. Moje gorąco wstrzymuje wulkany, ja wywołuję blask drogich kamieni i barwę metali.
GRYFJam jest władca jasności głębokich. Ja znam tajemnicę grobów, gdzie śpią dawni królowie.
Łańcuch u powały zawieszony głowę ich utrzymuje prosto. W pobliżu nich, w basenach z porfiru na czarnej fali płyną kobiety, które oni kochali. Skarby ich leżą tam w salach, w rombach, piramidach, a niżej, w głębi, pod mogiłami, po długiej podróży, śród duszących mroków, znajdziesz tam rzeki złote i lasy diamentowe, łąki karbunkułów, jeziora z żywego srebra. Oparty o wrota podziemia, ze szponami w powietrze, płomienną źrenicą śledzę tych, coby tam chcieli przyjść. Równina bezgraniczna, aż do krańca widnokręgu, jest zupełnie naga i biała od kości wędrowców. Dla ciebie podwoje brązowe się otworzą i wciągać będziesz w siebie zapach kopalń, zajdziesz w bezdno! Szybko, szybko!...
Grzebie ziemię nogami, piejąc jak kogut.
Tysiące głosów mu odpowiada. Las drży.
I wszystkie przerażające bestie powstają: Tragelaphus, pół byk i pół jeleń; Myrmekoleo, lew z przodu, mrówka z tyłu, a którego przyrodzenie jest na opak; pyton Aksar, sześćdziesiąt łokci długi, który przeraził Mojżesza; wielka łasica Pastinaca, która drzewa zabija swym zapachem; Presteros, który dotknięciem wywołuje w człowieku głupotę; Mirag, zając rogaty, mieszkaniec wysp morskich; lampart Phalmant, któremu brzuch pęka od własnego wycia; Senad, niedźwiedź trójgłowy, co rozszarpuje swe dzieci ozorem; pies Cepus, co rozlewa po skałach błękitne mleko swych wymion. Moskity zaczynają brzęczeć, ropuchy skaczą, węże syczą. Błyskawice błyskają. Grad pada.
Nadchodzą wiry pełne anatomii przedziwnych. Głowy aligatorów na nogach kozich, sowy o wężowym ogonie, wieprze o mordzie tygrysiej, koty z grzbietem oślim, żaby kosmate jak niedźwiedzie, kameleony wielkie jak hipopotamy, cielęta o dwóch głowach, z których jedna płacze a druga beczy, embriony czworonożne, trzymające się za pępek i tańczące jak frygi, brzuchy skrzydlate, latające jak komary.
Spadają z nieba deszczem, wychodzą z ziemi, wypływają ze skał. Wszędzie źrenice goreją, gęby wyją, piersi się nadymają, szpony się wyciągają, zęby zgrzytają, ciała pluskają. Niektóre rodzą, niektóre spółkują lub jednym łykiem pożerają się nawzajem.
Dusząc się od liczby, mnożąc się od zetknięcia, jedne włażą na drugie i poruszają się miarowo dokoła Antoniego, jakby ziemia była pomostem okrętu. Czuje on na swych nogach sznur olbrzymi ślimaków, na rękach chłód żmij, a pająki tkające nici zamykają go w siatce. Ale koło potworów się rozwiera, niebo staje się naraz błękitne i ukazuje się
JEDNOROŻECGalopem, galopem!
Mam kopyta z kości słoniowej, zęby ze stali, głowę purpurową, ciało białośnieżne, a róg mego ciała ma w sobie wielobarwność tęczy.
Pędzę od Chaldei do pustyni tatarskiej, na brzegi Gangesu i do Mezopotamii. Prześcigam strusie. Pędzę tak chyżo, że wiatr leci za mną. Grzbiet pocieram o palmy, toczę się w bambusach. Jednym skokiem przeskakuję rzeki. Gołębie latają nade mną. Jedna tylko dziewica może mnie ocuglić.
Dalej galopem! galopem!
Pójdziesz z nami w bezmiary, gdzie jeszcze nikt nie schodził!
Ludy różne zamieszkują ocean. Jedne się mieszczą w siedzibie orkanów, inne pływają w pełni, w przezroczu zimnych fal i jak woły żują koralowe równiny, a trąbą wdychają przypływ i odpływ lub na barkach dźwigają ciężar źródeł morza.
Fosforescencje błyskają na wąsach fok, na łuskach ryb. Zwierzokrzewy toczą się jak koła, rogi Amona rozwijają się jak liny okrętowe, ostrygi skrzypią zworami, polipy rozkładają swe macki, meduzy drżą jak kule kryształowe, gąbki suną, anemony plują wodę. Mchy, liszaje puściły.
I wszystkie rodzaje roślin rozpościerają się w gałęziach, wiją się w świdry, przedłużają się w ostrza, zaokrąglają się w wachlarze. Banie mają postać piersi, a liany splatają się jak węże.
Dedaim z Babilonu, które są drzewami, mają owoce z twarzą człowieczą. Mandragory388 śpiewają. Korzeń Baaras389 skacze po trawie.
Rośliny już się teraz nie różnią od zwierząt. Polipy, podobne do sykomorów, mają ramiona w gałęziach.
Antoni sądzi, że spostrzegł gąsienicę śród liści: to motyl, co ulatuje. Wstępuje na kamyk, szarańcza ruda wyskakuje. Owady podobne do listków róży przybierają krzaki, szczątki jednodniówek tworzą na ziemi śnieżną warstwę.
A potem rośliny zlewają się z kamieniami.
Kamienie są podobne do mózgów, stalaktyty do piersi, kwiaty żelazne do tkanin z malowidłem twarzy.
W ułamkach lodowisk widać wykwity roślinne, podobieństwa krzaków i muszel, tak iż nie wiadomo, czy to są ślady tych rzeczy czy też rzeczy same. Diamenty błyszczą jak oczy, minerały pulsują.
I już się nie lęka.
Kładzie się na twarz, opierając na łokciach i z zatrzymanym oddechem spogląda.
Owady niemające już żołądka dalej jedzą, wyschnięte mchy rozkwitają na nowo, członki, których brakło, odrastają.
Wreszcie dostrzega drobne masy kulkowate wielkości głowy od szpilki, otoczone rzęsą dokoła. Poruszają się wibracyjnie.
ANTONIO szczęście, szczęście! Wdziałem rodzące się życie, widziałem początek ruchu. Krew moich żył tak uderza, że mało ich nie rozerwie. Chciałbym latać, pływać, szczekać, wyć, ryczeć! Chciałbym mieć skrzydła, skorupę, korę, parę wydychać, mieć trąbę, wić swe ciało, podzielić się wszędzie, być wszędzie, rozlać się w zapachach, rozkwitnąć w kwiatach, popłynąć wodą, drgać jako dźwięk, Świecić jak światło, wtulić się we wszystkie kształty, przeniknąć wszystkie atomy, zejść do samej głębi materii — być Materią!
Na koniec dzień się pokazuje i jak zasłony tabernakulum w chwili podniesienia, złote obłoki, spływając w szerokich kołach, odsłaniają niebo.
Pośrodku, w samej tarczy słońca, promienieje twarz Jezusa Chrystusa.
Antoni czyni znak krzyża i zaczyna się modlić.
Uwagi (0)