Opowiadania chasydzkie i ludowe - Icchok Lejb Perec (access biblioteka txt) 📖

w religii żydowskiej wierzy się, że w Rosz-haszana Bóg ocenia ludzi i zapisuje ich losy w dwóch księgach: sprawiedliwych wpisuje do Księgi Życia, grzeszników do Księgi Śmierci, pozostali ludzie mają 10 dni na poprawę (czas do święta Jom Kipur, Dnia Pojednania). [przypis edytorski]

41. Tora — Pięcioksiąg. [przypis edytorski]

42. gartel — pleciony sznur zastępujący pas. [przypis tłumacza]

43. Miszna — pierwsza część Talmudu; zawiera sześć dyscyplin zwanych sederami, czyli porządkami. [przypis tłumacza]

44. Poskim — późniejsze przepisy prawne, które powstały po zakończeniu Talmudu. [przypis tłumacza]

45. Rosz-haszana także: Rosz Haszana a. Rosz Haszone — Nowy Rok w judaizmie, obchodzony zazwyczaj we wrześniu. [przypis edytorski]

46. Jom Kipur — dzień odpuszczenia grzechów, Sądny Dzień. [przypis tłumacza]

47. Straszne Dni — Dziesięć dni pokuty od Rosz-haszana do Jom Kipur, podczas których decyduje się los człowieka, czy będzie żył lub umrze. [przypis tłumacza]

48. jeszywa — wyższa szkoła talmudyczna. [przypis tłumacza]

49. jeszybotnik a. jeszywotnik — student żydowskiej szkoły rabinicznej. [przypis tłumacza]

50. handlował (...) Ziemią Izraela — religijni Żydzi chcieli być pochowani w grobie, do którego wkładano woreczek z ziemią pochodzącą z Izraela. [przypis tłumacza]

51. Lilit — szatanica, żona Belzebuba, królowa nocy. [przypis tłumacza]

52. mincha — modlitwa popołudniowa. [przypis tłumacza]

53. Talmud — obszerne dzieło stanowiące podsumowanie doktrynalno-religijnego, pobiblijnego dorobku judaizmu. Składa się z Miszny i Gemary. [przypis tłumacza]

54. gojka — nie-Żydówka. [przypis edytorski]

55. nie powiedział: „Jak piękne jest to drzewo” — bogobojny Żyd zajęty rozmyślaniem o Torze, uważa delektowanie się pięknem natury za grzech. [przypis tłumacza]

56. wyrecytowywał — dziś tylko: recytował. [przypis edytorski]

57. niemiec, niemczyk — Żyd ubierający się i zachowujący się po świecku, asymilator. [przypis tłumacza]

58. Odległość (...) przekracza normę dopuszczalną w sobotę — w sobotę wolno Żydowi odbyć drogę nie dłuższą niż dwa tysiące kroków. [przypis tłumacza]

59. chasyd a. chasid — pobożny członek ruchu mistyczno-religijnego utworzonego w połowie XVIII wieku przez Izraela Baal Szemtowa. [przypis tłumacza]

60. mitnaged (lm: mitnagdim) — przeciwnik chasydyzmu. [przypis tłumacza]

61. cadyk — mąż sprawiedliwy, przywódca chasydów. [przypis tłumacza]

62. parochet — zasłona wisząca nad Świętą Szafą w bóżnicy, zwaną też Arką Przymierza. W niej znajdują się zwoje Tory. [przypis tłumacza]

63. Rosz-haszana — żydowski Nowy Rok, nazywany też Świętem Trąbek; Święto upamiętnia pierwszy dzień stworzenia świata; Rosz-haszana Bóg ocenia ludzi i zapisuje ich losy w dwóch księgach: sprawiedliwych wpisuje do Księgi Życia, grzeszników do Księgi Śmierci; pozostali ludzie mają 10 dni na poprawę (czas do Jom Kipur, Dnia Pojednania). [przypis edytorski]

64. mełamed — nauczyciel w chederze (szkole podstawowej). [przypis tłumacza]

65. beit hamidrasz (także: bet ha-midrasz, bet midrasz, besmedresz) — dosł. dom nauki; pomieszczenie przeznaczone do studiów talmudycznych dla chłopców i dorosłych mężczyzn, zaopatrzone w bibliotekę, z której każdy mógł w dowolnym czasie, wedle własnych potrzeb i zainteresowań korzystać; także miejsce modlitw (była w nim arka na Torę) oraz noclegownia; działał jak instytucja, bardzo ważna szczególnie w XVII i XVIII w., gdy jesziwy podupadły. [przypis edytorski]

66. sziwa — siedem dni ścisłej żałoby po zmarłym. [przypis tłumacza]

67. tałes a. talit — szal modlitewny. [przypis tłumacza]

68. tefilin a. filakteria — dwa skórzane pudełka, w których umieszczone są wersety z Biblii; jedno pudełko przytwierdza się rzemykiem do lewej ręki (obok serca) i drugie do czoła (do myśli). [przypis tłumacza]

69. w głowie mu się pomieszało, bo oto pewnej soboty podbiegł do bóżnicy trzymając w ręku woreczek z tałesem i tefilin — w sobotę nie używa się tefilin do modlitwy, tylko w powszednie dni. [przypis tłumacza]

70. cheder — jednoizba, elementarna szkoła religijna dla chłopów od 4. roku życia. [przypis tłumacza]

71. kańczug — skórzany, pleciony bicz z rękojeścią. [przypis edytorski]

72. Pesach — w judaizmie nazwa świąt wielkanocnych; Pascha. [przypis edytorski]

73. seder — wieczerza paschalna. [przypis tłumacza]

74. mykwa — rytualny basen, w którym pobożny Żyd oczyszcza swoje ciało. [przypis tłumacza]

75. mycwa a. micwa — Boży nakaz, dobry uczynek. [przypis tłumacza]

76. sztrajmł — kapelusz z lisim otokiem noszony w dni uroczyste przez chasydów. [przypis tłumacza]

77. aguna — żona, której mąż zniknął i nie wiadomo, czy żyje. Nie może powtórnie wyjść za mąż. [przypis tłumacza]

78. magid — kaznodzieja. [przypis tłumacza]

79. maariw — modlitwa wieczorna. [przypis edytorski]

80. kohen — kapłan z rodu Aarona, któremu nie wolno wchodzić na teren cmentarza. [przypis tłumacza]

81. gabe a. gabaj — zarządca bóżnicy. [przypis tłumacza]

82. hawdala — uroczystość pożegnania soboty; hawdala znaczy „odróżnienie”, chodzi o odróżnienie soboty od dni powszednich. [przypis tłumacza]

83. parochet — zasłona wisząca nad Świętą szafą w bóżnicy, zwaną też Arką Przymierza, gdzie znajdują się zwoje Tory. [przypis tłumacza]

84. beit hamidrasz (także: bet ha-midrasz, bet midrasz, besmedresz) — dosł. dom nauki; pomieszczenie przeznaczone do studiów talmudycznych dla chłopców i dorosłych mężczyzn, zaopatrzone w bibliotekę, z której każdy mógł w dowolnym czasie, wedle własnych potrzeb i zainteresowań korzystać; także miejsce modlitw (była w nim arka na Torę) oraz noclegownia; działał jak instytucja, bardzo ważna szczególnie w XVII i XVIII w., gdy jesziwy podupadły. [przypis edytorski]

85. szames — sługa w bóżnicy, woźny. [przypis tłumacza]

86. kahał — gmina żydowska, może również oznaczać zarząd gminy. [przypis tłumacza]

87. mykwa — rytualny basen, w którym pobożny Żyd oczyszcza swoje ciało. [przypis tłumacza]

88. bałaguła — furman. [przypis tłumacza]

89. mazł tow — dosł.: gwiazda, dobry los; formuła życzeń pomyślności, gratulacji wypowiadanych z okazji radosnych wydarzeń np. narodzin dziecka, zaręczyn, ślubu, po zażegnaniu jakiegoś nieszczęścia lub po pomyślnym zakończeniu jakiejś czynności. [przypis edytorski]

90. Ze śmieci podnosi biedaka — werset z modlitwy odnoszącej się do Boga. [przypis tłumacza]

91. Lilit — szatanica, żona Belzebuba, królowa nocy. [przypis tłumacza]

92. dybuk — dusza zmarłego, która wstąpiła w ciało żywego człowieka. [przypis tłumacza]

93. cadyk — mąż sprawiedliwy, przywódca chasydów. [przypis tłumacza]

94. dajan — sędzia. [przypis tłumacza]

95. goj — nie-Żyd. [przypis edytorski]

96. kubik — metr sześcienny; pot. nazwa miary objętości towarów (np. drewna itp.). [przypis edytorski]

97. hawdala (hebr. oddzielenie) — w judaizmie ceremonia zakończenia Szabatu, oddzielenia czasu Szabatu (także innych świąt) od dnia powszedniego; po zapadnięciu zmroku lub po nabożeństwie w synagodze odmawiane są błogosławieństwa nad winem, wonnościami i światłem świecy, jest to pożegnanie święta i rozpoczęcie nowego tygodnia. [przypis edytorski]

98. mezuza — futeralik z drewna lub blachy zawierający werset biblijny, przybijany do framugi drzwi wejściowych. [przypis tłumacza]

99. Straszne Dni — dziesięć dni pokuty od Rosz-haszana do Jom Kipur, podczas których decyduje się los człowieka, czy będzie żył lub umrze. [przypis tłumacza]

100. gabe a. gabaj — zarządca bóżnicy. [przypis tłumacza]

101. Selichot — błagalne modlitwy o odpuszczenie grzechów w miesiącu poprzedzającym Straszne Dni. Odwiedza się wtedy groby zmarłych krewnych. [przypis tłumacza]

102. minjan — dziesięciu dorosłych Żydów niezbędnych przy odprawianiu uroczystości lub publicznej modlitwy. [przypis tłumacza]

103. bima — podium w środku bóżnicy, na którym czyta się podczas modlitw fragmenty Biblii. Na nim wygłasza się również kazania. [przypis tłumacza]

104. baal hanes — cadyk obdarzony mocą cudotwórcy. [przypis tłumacza]

105. cadyk — mąż sprawiedliwy, przywódca chasydów. [przypis tłumacza]

106. jeszywa — wyższa szkoła talmudyczna. [przypis tłumacza]

107. galut a. golus — diaspora, wygnanie; tu: dobrowolne odosobnienie. [przypis edytorski]

108. Tora (hebr.) — pierwsze pięć ksiąg Starego Testamentu, zwanych też Pięcioksięgiem lub księgami Mojżeszowymi, nazwa ta nie wskazuje jednak autora ksiąg, lecz to, że podstawą ich jest tzw. prawo Mojżeszowe; Tora opisuje genezę i rozwój prawa na tle wydarzeń historycznych lub uważanych za historyczne. [przypis edytorski]

109. gartel — pleciony sznur zastępujący pas. [przypis tłumacza]

110. beit hamidrasz (także: bet ha-midrasz, bet midrasz, besmedresz) — dosł. dom nauki; pomieszczenie przeznaczone do studiów talmudycznych dla chłopców i dorosłych mężczyzn, zaopatrzone w bibliotekę, z której każdy mógł w dowolnym czasie, wedle własnych potrzeb i zainteresowań korzystać; także miejsce modlitw (była w nim arka na Torę) oraz noclegownia; działał jak instytucja, bardzo ważna szczególnie w XVII i XVIII w., gdy jesziwy podupadły. [przypis edytorski]

111. galut — diaspora, niewola; tu: dobrowolne wygnanie. [przypis tłumacza]

112. mełamed — nauczyciel w chederze (szkole podstawowej). [przypis tłumacza]

113. mitnagdim — lm od mitnaged: przeciwnik chasydyzmu. [przypis tłumacza]

114. chasyd a. chasid — pobożny członek ruchu mistyczno-religijnego utworzonego w połowie XVIII wieku przez Izraela Baal Szemtowa. [przypis tłumacza]

115. kwitel — kartka z prośbą o pomoc przedstawiana cadykom. [przypis tłumacza]

116. pidion — wykup. [przypis tłumacza]

117. Sukot — Święto Szałasów; trwa siedem dni; w tym czasie Żydzi jedzą i śpią w szałasach, tak jak ich przodkowie podczas Exodusu. [przypis tłumacza]

118. szofar — barani róg, w który dmie się uroczyście w święto Rosz-haszana i na zakończenie święta Jom-Kipur. [przypis tłumacza]

119. Wielka Hosanna — jeden z ośmiu dni Święta Szałasów, kiedy przy modlitwie o zmiłowanie potrząsa się gałązkami palmowymi. [przypis tłumacza]

120. gaon — człowiek obdarzony dużą wiedzą, geniusz. [przypis tłumacza]

121. Szemini Aceret a. Szmini Aceres — ósmy dzień Sukot. W tym dniu zazwyczaj odmawia się modlitwę o deszcz. [przypis tłumacza]

122. minjan — dziesięciu dorosłych Żydów niezbędnych przy odprawianiu uroczystości lub publicznej modlitwy. [przypis edytorski]

123. szajgec — określenie pejoratywne nieżydowskiego chłopca; pot. łobuziak, urwis. [przypis tłumacza]

124. Simchat Tora — Radość Tory; święto związane z zakończeniem cyklu czytania Tory, obchodzone jest w ostatnim dniu święta Szałasów, zwanych również świętem Sukkot. [przypis edytorski]

125. szolem alejchem (hebr.) — pokój wam; pozdrowienie. [przypis edytorski]

126. szechina — Boska obecność, Duch święty. [przypis tłumacza]

127. mincha — modlitwa popołudniowa. [przypis tłumacza]

128. mełamed a. melamed — nauczyciel w chederze (szkole podstawowej). [przypis tłumacza]

129. reb — tytuł grzecznościowy, odpowiednik polskiego „pan”. [przypis edytorski]

130. beit hamidrasz (także: bet ha-midrasz, bet midrasz, besmedresz) — dosł. „dom nauki”; pomieszczenie przeznaczone do studiów talmudycznych dla chłopców i dorosłych mężczyzn, zaopatrzone w bibliotekę, z której każdy mógł w dowolnym czasie, wedle własnych potrzeb i zainteresowań korzystać; także miejsce modlitw (była w nim arka na Torę) oraz noclegownia; stanowił instytucję, bardzo ważną szczególnie w XVII i XVIII w., gdy podupadły jesziwy, czyli wyższe szkoły talmudyczne. [przypis edytorski]

131. łamed waw — po hebrajsku oznacza 36; religijni Żydzi wierzą, że w każdym pokoleniu żyje trzydziestu sześciu sprawiedliwych mężów, dzięki którym świat się utrzymuje. [przypis tłumacza]

132. Jecer hara — instynkt zły; w każdym człowieku tkwią dwa instynkty: dobry i zły. [przypis tłumacza]

133. chasyd a. chasid — pobożny członek ruchu mistyczno-religijnego utworzonego w połowie XVIII wieku przez Izraela Baal Szemtowa. [przypis tłumacza]

134. Rachaw — prostytutka, która uchroniła od śmierci zwiadowców Jozuego przed zdobyciem miasta Jerycho. [przypis tłumacza]

135. cicit a. cyces — frędzle przymocowane do czterech rogów tałesu; element rytualnego stroju żydowskiego. [przypis edytorski]

136. kociuba — narzędzie używane przy pieczeniu chleba: pogrzebacz do rozgarniania żaru a. szufla do wkładania i wyjmowania bochenków. [przypis edytorski]

137. Lag-baomer — 33. dzień od święta Paschy; jedyny dzień między Paschą a świętem Szawuot, kiedy dozwolone jest