Z dawnych dziejów - Henryk Sienkiewicz (bibliotece .txt) 📖

14. Kartagina — staroż. państwo-miasto na afrykańskim wybrzeżu Morza Śródziemnego (w pobliżu dzisiejszego Tunisu), założone wg legendy przez królową Tyru Dydonę w IX w. p.n.e.; od VI wieku p.n.e. najpotężniejsze państwo nad Morzem Śródziemnym, od III w. p.n.e. Kartagina prowadziła ustawiczne wojny z Rzymem, ostatecznie została zburzona w 146 p.n.e., później odrodziła się jeszcze jako rzymska kolonia. [przypis edytorski]

15. tyran — jedynowładca; początkowo termin neutralny, określający formę sprawowania władzy, obok np. oligarchii czy demokracji. [przypis edytorski]

16. Wielka Grecja — w staroż. kolonie greckie na Sycylii i w płd. Italii. [przypis edytorski]

17. Słupy Herkulesa — Cieśnina Gibraltarska; w staroż. skały nadbrzeżne na naprzeciwległych wybrzeżach afrykańskim i europejskim w najwęższym miejscu Morza Śródziemnego, łączącym się tu przez cieśninę z Oceanem Atlantyckim; skały te miał wbić w morze mityczny heros Herkules. [przypis edytorski]

18. Archipelag — daw. Morze Egejskie. [przypis edytorski]

19. peltasta — staroż. lekkozbrojny wojownik grecki, uzbrojony we włócznię i małą, okrągłą tarczę (nazywaną po gr. pelte). [przypis edytorski]

20. hoplita — ciężkozbrojny piechur w staroż. Grecji walczący w zwartym szyku, zw. falangą, uzbrojeni w duże tarcze zw. hoplon (o średnicy ok. 1 m i dwóch uchwytach, ważące ok. 8 kg), ponad dwumetrowe włócznie, krótki miecz, hełm osłaniający głowę wraz z czołem, nosem i policzkami (tzw. hełm koryncki) oraz nagolenniki i napierśniki; hoplici wywodzili się z wolnych, mniej zamożnych obywateli gr. państw-miast (poleis). [przypis edytorski]

21. falanga — typ szyku bojowego piechoty greckiej, w którym ustawioną równolegle do przeciwnika linię bojową stanowiło 8–16 zwartych rzędów hoplitów. [przypis edytorski]

22. geruzja — rada starców, najważniejsza władza państwowa w staroż. gr. miastach-państwach. [przypis edytorski]

23. architraw — w budowlach staroż. belka leżąca bezpośrednio na górnej części kolumny. [przypis edytorski]

24. Himilkon Kartagińczyk zburzył gród (...) — Himilikon, wódz kartagiński, bratanek Hannibala, towarzyszył mu w wyprawie na Sycylię w 406 r. p.n.e., a objąwszy po jego śmierci dowództwo wojsk punickich, prowadził dalej kampanię, podczas której m.in. zajął i zburzył w 396 r. p.n.e. niefortunnie sprzymierzoną w tym czasie z Syrakuzami Messynę. [przypis edytorski]

25. Odbudowało się z sąsiedzką pomocą miasto — Dionizjusz I, tyran Syrakuz (405–368 p.n.e.), pomógł odbudować Messynę w okresie hellenistycznym; miasto powróciło wówczas do dawnej świetności. [przypis edytorski]

26. Ossa (mit. gr.) — bogini wieści i plotki, posłanniczka Zeusa; w mit. rzym.: Fama. [przypis edytorski]

27. Hellada — Grecja. [przypis edytorski]

28. Teby — stolica Beocji, miasto na płn.-zach. od Aten, w czasie II wojny peloponeskiej (431–404) Teby walczyły przeciw Atenom po stronie Sparty, po wojnie jednak, wobec rosnącej dominacji Sparty, przyłączyły się w r. 394 p.n.e. do związku antyspartańskiego; w 382 r. p.n.e. Sparta zajęła zamek tebański, co doprowadziło do wojny spartańsko-tebańskiej, rozpoczętej demokratycznym przewrotem w Tebach (379 r. p.n.e.) pod wodzą Pelopidasa, który uwolnił Teby od wojsk spartańskich; w roku 371 p.n.e. Tebańczycy pod wodzą Epaminandasa (420–362 p.n.e.) pokonali Spartę pod Leuktrami i oderwali od Sparty Mesenię, jednocząc Arkadię; kiedy jednak Sparta sprzymierzyła się z Atenami, a w zwycięskiej zresztą bitwie pod Mantyneą (362 p.n.e.) zginął Epaminadas, podkopana została hegemonia Teb na Peloponezie. [przypis edytorski]

29. agora — gł. rynek w polis; dziś odmienne: agory. [przypis edytorski]

30. areopag — najwyższy sąd w gr. polis, złożony z byłych archontów; tu: budynek, w którym zbierali się i obradowali archonci. [przypis edytorski]

31. archont — najwyższy czynny urzędnik państwowy. [przypis edytorski]

32. Tajget — pasmo górskie na płd. Peloponezu, oddzielające Mesenię od Lakonii. [przypis edytorski]