Atala - François-René de Chateaubriand (czytaj online za darmo TXT) 📖
Krótki opis książki:
Młody Indianin Szaktas zostaje schwytany przez wrogieplemię i oczekuje na śmierć w męczarniach. Zakochuje sięz wzajemnością w córce wodza, Atali, która uwalnia go,po czym razem uciekają na odludzie.
Po latach Szaktasopowiada młodemu Francuzowi Renému historię swojejmłodzieńczej miłości. Opowieść o tragicznej miłości wśród plastycznie opisanej,pięknej, majestatycznej i groźnej dzikiej przyrody.Równolegle do wątku miłosnego autor przedstawia zmiany,jakie w życiu Indian przynosi przyjęcie chrześcijaństwa.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: François-René de Chateaubriand
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Atala - François-René de Chateaubriand (czytaj online za darmo TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 François-René de Chateaubriand
(1643–1673) — fr. jezuita, misjonarz i odkrywca; wziął udział w wyprawie w poszukiwaniu wielkiej rzeki, o której zasłyszał od Indian; ekspedycja, która wyruszyła znad Wielkich Jezior, w 1673 dotarła od północy do Missisipi i zbadała ją aż do ujścia Arkansas. [przypis edytorski]
120. La Salle, René-Robert Cavelier de (1643–1687) — fr. badacz Ameryki Płn., płynąc wzdłuż Missisipi na południe, w 1682 odkrył deltę tej rzeki; zginął w 1687 na wybrzeżu Teksasu, zabity przez zbuntowanych towarzyszy nieudanej wyprawy kolonizacyjnej, która próbowała dotrzeć do delty od strony Zat. Meksykańskiej. [przypis edytorski]
121. Biloxi — miasto nad Zat. Meksykańską, założone w 1699, w latach 1719–1722 było stolicą francuskiej Luizjany, ob. w USA, w stanie Missisipi. [przypis edytorski]
122. Nowy Orlean — miasto w delcie rzeki Missisipi, ok. 150 km od jej ujścia do Zat. Meksykańskiej; założone w 1718, ob. w USA, największe miasto stanu Luizjana. [przypis edytorski]
123. Naczezi — plemię Indian Ameryki Północnej, jedno z większych plemion mieszkających na południu rzeki Missisipi. Wyróżniali się złożonym systemem wodzostwa oraz podziałem na szlachetnie urodzonych i zwykłych członków plemienia. Na ich terytorium, niedaleko głównego ośrodka polityczno-religijnego zwanego Wielką Wioską Naczezów, w 1716 powstał francuski fort Rosalie. Służył jako warownia i placówka handlowa, w pobliżu rozwinęły się zabudowania osady i plantacje tytoniu. [przypis edytorski]
124. Szaktas — „Harmonijny głos”. [przypis autorski]
125. Ludwik XIV (1638–1715) — król Francji od 1643; rezydował w pałacu w Wersalu, zbudowanym na jego polecenie. [przypis edytorski]
126. Rasyn — spolszczone: Racine; Jean Racine (1639–1699): fr. poeta i dramaturg; autor m.in. Andromachy i Fedry. [przypis edytorski]
127. wszelako (daw.) — jednak. [przypis edytorski]
128. Antygona wiodła (...) kroki Edypa na Cytheronie — w micie greckim Antygona, córka Edypa, króla Teb, towarzyszyła mu na wygnaniu, kiedy się oślepił po odkryciu, że nie znając swojego prawdziwego pochodzenia, nieświadomie popełnił ojcobójstwo i kazirodztwo. Położona w Beocji góra Cytheron to miejsce, gdzie Edyp został porzucony jako niemowlę, wg dramatu Seneki również miejsce, gdzie zamierza się udać, aby popełnić samobójstwo. [przypis edytorski]
129. Malwina prowadziła Osjana przez skały morweńskie — Morwen: fikcyjne szkockie królestwo z III w. występujące w epickich, rzekomo starożytnych poematach celtyckich, opublikowanych po angielsku w latach 1760–73 przez poetę Jamesa Macphersona. Znane jako Pieśni Osjana, poematy te zrobiły wielkie wrażenie i stały się bardzo popularne w całej Europie; uważane za zabytki dawnej poezji, porównywane z utworami Homera, wywarły wielki wpływ na rozwój romantyzmu. Występująca w nich Malwina była ukochaną Oskara, syna Osjana, niewidomego barda, narratora i rzekomego autora pieśni. [przypis edytorski]
130. Fénelon, François, właśc. François de Salignac de la Mothe (1651–1715) — fr. arcybiskup katolicki, teolog, poeta i pisarz; znany szczególnie jako autor skierowanego przeciw monarchii absolutnej dzieła Przygody Telemaka (1699). [przypis edytorski]
131. sachemowie — starsi, doradcy [przywódcy plemienni — red. WL]. [przypis autorski]
132. Manitowie — lm od Manitu a. Manitou: w wierzeniach Indian z plemion algonkińskich duchowa siła przenikająca całą przyrodę. [przypis edytorski]
133. Geniusze — tu: duchy. [przypis edytorski]
134. piróg (r.m.) — dziś popr.: piroga (r.ż.), D. lm: piróg; indiańska łódź wykonana z wydrążonego pnia. [przypis edytorski]
135. myśliwiec (daw.) — myśliwy. [przypis edytorski]
136. Księżyc Kwiatów — miesiąc maj. [przypis autorski]
137. siedem razy po dziesięć śniegów i jeszcze trzy śniegi — śnieg to rok; siedemdziesiąt trzy lata. [przypis autorski]
138. zatoka Pensacola — zatoka w płn.-wsch. części Zatoki Meksykańskiej, tworząca naturalny port morski. Pierwsze europejskie osiedle w tym regionie zostało założone przez ekspedycję hiszp. konkwistadora Tristána de Luna y Arellano w 1559. Wyczerpaną huraganem i głodem, liczącą ponad 1000 osób kolonię porzucono 10 lat później. Hiszpanie ponownie osiedlili się na Pensacoli w 1698. [przypis edytorski]
139. Mobil — rzeka uchodząca do Zat. Meksykańskiej ok. 100 km na zach. od zatoki Pensacola i 400 km od Florydy. [przypis edytorski]
140. Areskui — bóg wojny. [przypis autorski]
141. kraina cieniów — podziemia. [przypis autorski]
142. Saint-Augustin — miasto w półn.-wsch. części Florydy, nad Atlantykiem, najstarsza europejska osada w kontynentalnej części USA; założone w 1565 przez hiszp. admirała Pedro Menéndeza de Avilés, było stolicą hiszpańskiej prowincji Floryda. [przypis edytorski]
143. W mieście tym [Saint-Augustin], świeżo wzniesionym przez Hiszpanów — Saint-Augustin zostało założone sto lat wcześniej; tu mowa o jego odbudowie po spaleniu w 1665 przez angielskiego korsarza Johna Davisa. [przypis edytorski]
144. mina (daw.) — kopalnia. [przypis edytorski]
145. poglądać (daw.) — spoglądać, patrzeć. [przypis edytorski]
146. tedy (daw.) — zatem, więc. [przypis edytorski]
147. zdolen (daw.) — zdolny. [przypis edytorski]
148. sagamite — potrawa Indian z Ameryki Płn., rodzaj gulaszu lub gęstej zupy przyrządzanej z rozdrobnionej ugotowanej kukurydzy oraz kawałków mięsa lub suszonych ryb, czasem z dodatkiem tłuszczu lub warzyw. [przypis edytorski]
149. łono (tutaj poet.) — piersi. [przypis edytorski]
150. ócz (przestarz.) — dziś D. lm: oczu. [przypis edytorski]
151. jętka — uskrzydlony owad, który w postaci larwalnej zamieszkuje strumienie, a po wykluciu do postaci dorosłej żyje bardzo krótko, czasem jeden dzień (stąd: jętka jednodniówka). [przypis edytorski]
152. gdy jętka wychodzi z wód — na wiosnę. [przypis edytorski]
153. wielka łąka Alachua — równina Alachua, ob. Preria Payne’a, w płn. Florydzie. [przypis edytorski]
154. heroj (daw.) — bohater. [przypis edytorski]
155. zawrzeć (daw., gw.) — zamknąć; tu: zacisnąć. [przypis edytorski]
156. zakład (daw.) — zastaw, rękojmia; por.: zakładnik. [przypis edytorski]
157. łono (tutaj poet.) — pierś. [przypis edytorski]
158. dziecięctwo (daw.) — dzieciństwo. [przypis edytorski]
159. Seminole — plemię Indian Ameryki Płn., zamieszkujące płn. Florydę i ob. płd. Georgię; powstało w XVIII w. z odszczepieńców z innych plemion, gł. z konfederacji Krików. [przypis edytorski]
160. Krikowie (ang. Creek) — dawna konfederacja plemion Ameryki Płn., mówiących językiem krik, należącym do rodziny muskogi; zamieszkiwali obszary Florydy, ob. stanów Georgia, Oklahoma i Alabama. [przypis edytorski]
161. ambra — substancja pochodzenia odzwierzęcego (wytwarzają ją wieloryby, prawdopodobnie wskutek niestrawności; po wydaleniu można ją znaleźć na wybrzeżu) tradycyjnie wykorzystywana do produkcji perfum. [przypis edytorski]
162. tamarynd a. tamaryndowiec — drzewo tropikalne pochodzące z Afryki, w XVI w. masowo sadzone w Ameryce przez kolonistów hiszpańskich i portugalskich. [przypis edytorski]
163. porcelanka — rodzaj muszli. [przypis autorski]
164. piersi jej jak dwa młode koźlęta... — autor czerpie z biblijnej Pieśni nad pieśniami (Pnp 4, 5). [przypis edytorski]
165. trawiący — tu w znaczeniu: niszczący. [przypis edytorski]
166. Apalachucla — ob. miasto w stanie Georgia. [przypis edytorski]
167. Szata-Usz — dziś popr.: Chattahoochee, rzeka która łączy się z rzeką Flint i jako Apalachicola wpływa do Zat. Meksykańskiej. [przypis edytorski]
168. lazur — kolor jasnoniebieski; tu raczej: lazuryt, minerał od starożytności używany jako naturalny błękitny barwnik. [przypis edytorski]
169. cynober — siarczek rtęci, minerał o ceglastym kolorze, od starożytności wykorzystywany jako naturalny czerwony barwnik; także nazwa odcienia czerwieni, pochodząca od barwy tego minerału [przypis edytorski]
170. cziczikue — instrument muzyczny dzikich [grzechotka z tykwy; red. WL]. [przypis autorski]
171. rotunda (łac. r.ż. od rotundus: okrągły) — okrągły budynek. [przypis edytorski]
172. tomahawk — topór. [przypis autorski]
173. matrona — starsza, przeważnie zamężna kobieta, ciesząca się poważaniem. [przypis edytorski]
174. wątlić (daw.) — czynić wątłym, osłabiać. [przypis edytorski]
175. kaźń (daw.) — męka; kara, zwłaszcza kara śmierci. [przypis edytorski]
176. dziewczyny (...) rumienią się — rumieniec jest bardzo widoczny u młodych dzikich. [przypis autorski]
177. widny (daw.) — widoczny. [przypis edytorski]
178. jutrzenka (poet.) — jasność poprzedzająca poranne pojawienie się słońca nad horyzontem, brzask. [przypis edytorski]
179. luby (daw.) — miły, przyjemny, kochany. [przypis edytorski]
180. ogniów (daw.) — dziś popr. D. lm: ogni. [przypis edytorski]
181. woda ognista — wódka. [przypis autorski]
182. papajas — dziś popr.: papaja (melonowiec właściwy), przypominająca drzewo bylina o gruszkowatych, jadalnych owocach, pochodząca z Ameryki Płd, Śr. oraz płd. rejonów Ameryki Płn. [przypis edytorski]
183. ku nieruchomej gwieździe — ku północy. [przypis autorski]
184. Hagar — w biblijnej Księdze Rodzaju egipska niewolnica Sary, żony Abrahama. W zastępstwie bezpłodnej Sary urodziła Abrahamowi syna Izmaela. Po kilkunastu latach Sara urodziła syna Izaaka i z powodu niewłaściwego zachowania Izmaela nakłoniła męża do wygnania Hagar i Izmaela na pustynię Beer-Szeba. Od śmierci z pragnienia uratował ich anioł, wskazując Hagar studnię. [przypis edytorski]
185. Bersabe — dziś popr.: Beer-Szeba. [przypis edytorski]
186. kiedy ludzie żyli potrójny wiek dębu — wg Księgi Rodzaju dawni ludzie byli bardzo długowieczni: Adam żył 930 lat, kolejni jego potomkowie podobnie długo; pierwszym, którego życie trwało o wiele krócej, był Abraham: zmarł w wieku 175 lat. [przypis edytorski]
187. mokasyny — obuwie indyjskie. [przypis autorski]
188. piżmak — piżmoszczur, średniej wielkości (40–70 cm) ziemno-wodny gryzoń z Ameryki Płn., ceniony jako zwierzę futerkowe. [przypis edytorski]
189. jeżozwierze — jeżozwierze nie zamieszkują Ameryki; faktycznie chodzi o ursony, podobne do nich zwierzęta Ameryki Płn. Występujące w oryginale słowo porc-épic obejmuje gryzonie z obu grup. [przypis edytorski]
190. azalia — rodzaj rośliny z rodziny wrzosowatych, ozdobny krzew (a. drobne drzewo) o czerwonych, różowych, żółtych lub białych kwiatach i miękkich, lekko owłosionych liściach. [przypis edytorski]
191. ijoza (z fr. yeuse) – wyżej: zielony dąb, dąb ostrolistny, gatunek wiecznie zielonego drzewa liściastego z rodziny bukowatych, pochodzącego z rejonu M. Śródziemnego. [przypis edytorski]
192. grzywacz — gatunek dużego gołębia. [przypis edytorski]
193. sumak — rodzaj krzewów i drzew strefy podzwrotnikowej i umiarkowanej, z małymi, czerwonymi lub białymi, kwiatami tworzącymi wiechy. [przypis edytorski]
194. zdybać (pot.) — przyłapać kogoś na czymś. [przypis edytorski]
195. Okon — dziś popr.: Oconee, ob. nazwa rzeki oraz hrabstwa w Georgii, na płn. od Florydy. [przypis edytorski]
196. Allegheny — pasmo górskie w zach. części Appalachów. [przypis edytorski]
197. zali (daw.) — czy. [przypis edytorski]
198. nie ma miejsca, gdzie by mógł skłonić głowę — sformułowanie biblijne, którego w ewangeliach używa Jezus w stosunku do siebie („Syn Człowieczy nie ma miejsca...”: Mt 8, 20; Łk 9, 58). [przypis edytorski]
199. jeno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]
200. podobały sobie w tym — upodobały sobie to. [przypis edytorski]
201. ustawne (daw.) — ustawiczne, nieustanne, stałe. [przypis edytorski]
202. Księżyc Ognia — miesiąc lipiec. [przypis autorski]
203. kopaczka — prymitywne narzędzie rolnicze do spulchniania gleby, kij z zakrzywionym końcem. [przypis edytorski]
204. smilaks — kolcorośl, rodzaj pnączy z haczykowatymi kolcami na łodygach, występujących w strefie tropikalnej i subtropikalnej. [przypis edytorski]
205. indygowiec — rodzaj krzewu strefy tropikalnej i subtropikalnej; z jednego z gatunków wytwarzano dawniej naturalny niebieski barwnik: indygo. [przypis edytorski]
206. hałasić (daw., gw.) — hałasować. [przypis edytorski]
207. stadło (daw.) — małżeństwo. [przypis edytorski]
208. bryzgnęła jej wodą w twarz — wg Pierre’a François Xaviera de Charlevoix (1682–1761), fr. misjonarza i pierwszego historyka Kanady (Histoire et description générale de la Nouvelle France, 1722–1744), była to najgorsza kara dla indiańskich dzieci. [przypis edytorski]
209. łożnica (daw.) — łóżko, łoże, zwłaszcza małżeńskie. [przypis edytorski]
210. przydybać — złapać; zaczaić się na kogoś i spotkać go. [przypis edytorski]
211. hymen — tu: pochodnia zapalana podczas uroczystości zaślubin, od gr. boga Hymena, patrona zaślubin i małżeństwa. [przypis edytorski]
212. zbywać na czymś — brakować czegoś. [przypis edytorski]
213. fizjonomia (daw.) — twarz. [przypis edytorski]
214. kostur — kij podróżny, laska używana przez wędrowców do podpierania się. [przypis edytorski]
215. brewiarz — książka zawierająca modlitwy i czytania dla duchownych na każdy dzień tygodnia. [przypis edytorski]
216.
Darmowe książki «Atala - François-René de Chateaubriand (czytaj online za darmo TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)