Prawidła życia - Janusz Korczak (książki online biblioteka TXT) 📖
Oryginalność książki Korczaka polega na tym, że jest to naukowa książka dla dzieci, dotycząca otaczającego ich świata: domu, ulicy, szkoły.
Chociaż więc dotyczy realiów pierwszej połowy XX wieku i niektóre zjawiska należą do mniej powszechnych (np. obecność służących w domu), nadal jednak cenne, prawdziwe i pouczające pozostają obserwacje psychologiczne Starego Doktora. Należą do nich choćby uwagi na temat naturalności występowania konfliktów czy roli kłótni w żywiołowych zabawach dziecięcych jako przerw dających odetchnąć. Dla dorosłych zaś jest to niezmienny wzór — jak traktować dziecko poważnie, szanując jego ludzką godność, której nie niweluje niedorosłość jednostki.
- Autor: Janusz Korczak
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Prawidła życia - Janusz Korczak (książki online biblioteka TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Janusz Korczak
A to jest opowiadanie dziewięcioletniej Stefci:
„Jak my wróciłyśmy do domu, to tam za tym płotem, gdzie są kraty, leżał ptaszek. Później Roma chciała go wziąć i ja zobaczyłam; chciałam wziąć i wzięłam z tamtej kraty. Jak już wzięłyśmy, wszystkie dziewczynki zaczęły się gromadzić i patrzeć. Później im go tu przyniosłyśmy. Miał szare i białe takie piórka, dziobek rozkrwawiony i ślipki jeszcze miał otwarte. Przyniosłyśmy tu i dziewczynki pochowały. Zrobiły dołek taki na podwórzu i w papier go owinęły, i przysypały ziemią. Może jego chłopiec który naumyślnie zabił. Taki miał dziobek przebity i głowa mu się ruszała. Rutkowska mało co nie płakała. Ona, jak zobaczy co, to tak głaszcze ręką i już miała płakać, ale nie płakała, tylko jej tak łzy stanęły”.
Taką jest poezja młodych.
1. wytłomaczyć — dziś popr. forma: wytłumaczyć. [przypis edytorski]
2. o chłopcach — autor często ma na myśli wszystkie dzieci, trzeba przyznać jednak, że wiele przykładów przez niego przytaczanych jest bliższych życiu dwudziestowiecznych chłopców niż dziewczynek. Wynika to z tradycji dawnych wieków: od starożytności pedagogika zajmowała się głównie wychowaniem chłopców, uważając dziewczynki za mniej ważne. Weźmy też pod uwagę, że autor sam był kiedyś chłopcem i przeżycia chłopięce pamiętał z własnego doświadczenia, a różnice w podejściu do chłopców i dziewczynek, w wymaganiach wobec dzieci różnej płci, w ich sytuacji, były wtedy większe niż dzisiaj. Autor porusza ten temat w rozdziale Chłopcy — dziewczynki. [przypis edytorski]
3. doktór — dziś popr. forma: doktor. [przypis edytorski]
4. jątrzyć — tu: coraz bardziej drażnić, stopniowo zwiększać ból. [przypis edytorski]
5. Kiedy tak, więc ani jedno, ani drugie — rodzic odpowiada, że skoro młodsze dziecko też domaga się pozwolenia na coś, na co zezwolono starszemu dziecku, to rodzic woli cofnąć zgodę dla obojga dzieci, bo to wydaje mu się sprawiedliwe (tymczasem autor podkreśla, że to wywołuje u starszego poczucie krzywdy i niechęć do młodszego). [przypis edytorski]
6. porównywa — dziś popr. forma 3 os. pl. cz.ter.: porównuje. [przypis edytorski]
7. tłomaczyć — dziś popr.: tłumaczyć. [przypis edytorski]
8. panienka — tu: opiekunka, nauczycielka domowa. [przypis edytorski]
9. fundy (daw.) — fundowanie, opłacenie komuś czegoś (tu zapewne słodyczy czy innych drobnych przyjemności). [przypis edytorski]
10. guwerner (z fr. gouverner: zarządzać, kierować) — nauczyciel, wychowawca. [przypis edytorski]
11. wytłomaczyć — dziś popr.: wytłumaczyć. [przypis edytorski]
12. freblanka (daw.) — przedszkolanka. Nazwa pochodzi od systemu pedagogicznego, którego twórcą był Friedrich Fröbel (1782–1852). Podkreślał on specyficzne potrzeby dziecka i postulował edukację przedszkolną przez zabawę, śpiew i taniec, opracował też projekty zabawek edukacyjnych. [przypis edytorski]
13. tłomaczenie — dziś popr.: tłumaczenie. [przypis edytorski]
14. obraz — tu: film. [przypis edytorski]
15. zdejm — dziś popr. forma 2 os. lp. tr. rozkaz.: zdejmij. [przypis edytorski]
16. rozebrać buty — dziś popr.: zdjąć buty. [przypis edytorski]
17. wsiadać w tramwaj — dziś popr.: wsiadać do tramwaju. [przypis edytorski]
18. szofer — kierowca. [przypis edytorski]
19. ćwiczyć — tu daw.: bić, wymierzać karę chłosty. [przypis edytorski]
20. linia — tu daw.: linijka. [przypis edytorski]
21. lekcyj — dziś najczęstsza forma D. lm: lekcji. [przypis edytorski]
22. sztubak (daw.) — uczeń gimnazjum albo szkoły średniej. [przypis edytorski]
23. A rozmowa może właśnie ciekawa, że zaraz przerwie ją dzwonek. — to zdanie byłoby bardziej zrozumiałe, gdyby je uzupełnić: A rozmowa może dlatego właśnie ciekawa, że zaraz przerwie ją dzwonek. [przypis edytorski]
24. zbliża się dzień odpoczynku — przed II wojną światową był w tygodniu tylko jeden dzień odpoczynku od pracy i nauki: niedziela. Wolne soboty wprowadzono stopniowo dopiero w latach 70. i 80. XX w. [przypis edytorski]
25. lekcyj — dziś najczęstsza forma D. lm: lekcji. [przypis edytorski]
26. ździebło — dziś częściej: źdźbło; ani ździebło mniej: ani trochę mniej, tak samo. [przypis edytorski]
27. stawiak (daw. pot.) — chłopiec, który zachowuje się niegrzecznie i arogancko, aby zrobić wrażenie odważnego i niezależnego. [przypis edytorski]
28. co tydzień dawał pięćdziesiąt groszy — za ówczesne 50 gr można było kupić więcej, niż dzisiaj, a 12 zł, o których mowa niżej, stanowiło pokaźną sumę nie tylko dla dziecka. [przypis edytorski]
29. futbol — tu daw.: piłka do gry w football, piłka nożna. [przypis edytorski]
30. trepki — tu zapewne: lekkie buty. [przypis edytorski]
31. stalka a. stalówka — w czasach, w których powstała ta książka, pisano piórem, przy czym tzw. wieczne pióra były drogie, więc dzieci w szkołach używały zwykle pióra składającego się z podłużnej drewnianej obsadki z zamocowaną metalową stalówką, którą maczało się co chwilę w kałamarzu z atramentem. Długopis został wynaleziony w 1938 r., a do powszechnego użytku wszedł znacznie później. [przypis edytorski]
32. kasa chorych — ubezpieczenie zdrowotne. [przypis edytorski]
33. stawiak (daw. pot.) — chłopiec, który zachowuje się niegrzecznie i arogancko, aby zrobić wrażenie odważnego i niezależnego. [przypis edytorski]
34. lizuch a. lizus (pot.) — ktoś, kto się „podlizuje’’, czyli jest przesadnie miły wobec nauczycieli i innych osób, które mają nad nim władzę, od których zależy. [przypis edytorski]
35. wymanić (daw. pot.) — wyłudzić, dzięki oszustwu czy napraszaniu się dostać coś, co się nie należy. [przypis edytorski]
36. bawiąco — tu: lekko, bez wysiłku, jakby to była zabawa. [przypis edytorski]
37. nota — tu: ocena. [przypis edytorski]
38. są, którym — dziś popr.: są tacy, którym. [przypis edytorski]
39. Niełatwo wytłumaczyć, co to jest takt. Chyba taki, który umie obchodzić się z ludźmi — w tych zdaniach wkradła się nieścisłość: zmienił się podmiot wypowiedzi, a nie zostało to zasygnalizowane. Należało by drugie zdanie uzupełnić, np. tak: Taktem wykazuje się chyba taki człowiek, który umie obchodzić się z ludźmi. [przypis edytorski]
40. Ostrożny z kłótliwym nie dba — prawdopodobnie należało by to rozumieć tak: człowiek taktowy jest ostrożny wobec kogoś kłótliwego i nie dba (aby zawsze postawić na swoim). W przypadku takiego rozumienia trzeba by było postawić przecinek: Ostrożny z kłótliwym, nie dba, aby (...). [przypis edytorski]
41. lizuch a. lizus (pot.) — ktoś, kto się „podlizuje’’, czyli jest przesadnie miły wobec nauczycieli i innych osób, które mają nad nim władzę, od których zależy. [przypis edytorski]
42. stawiak (daw. pot.) — chłopiec, który zachowuje się niegrzecznie i arogancko, aby zrobić wrażenie odważnego i niezależnego. [przypis edytorski]
43. wymówić — tu: umówić się, wyznaczyć sobie cel. [przypis edytorski]
44. Niesprawiedliwie sądzą chłopców, ale sami są winni — najprawdopodobniej zdanie należało by uzupełnić: (...) ale chłopcy sami są winni. [przypis edytorski]
45. świniarz — tu: ktoś, kto się nieprzyzwoicie zachowuje lub wyraża. [przypis edytorski]
46. stawiak (daw. pot.) — chłopiec, który zachowuje się niegrzecznie i arogancko, aby zrobić wrażenie odważnego i niezależnego. [przypis edytorski]
47. nieużytek — tu: człowiek nieużyty, niekoleżeński, taki, który nie chce pomagać innym. [przypis edytorski]
48. oczów — dziś popr. forma D. lm: oczu. [przypis edytorski]
Wolne Lektury to projekt fundacji Nowoczesna Polska – organizacji pożytku publicznego działającej na rzecz wolności korzystania z dóbr kultury.
Co roku do domeny publicznej przechodzi twórczość kolejnych autorów. Dzięki Twojemu wsparciu będziemy je mogli udostępnić wszystkim bezpłatnie.
Jak możesz pomóc?
Przekaż 1% podatku na rozwój Wolnych Lektur:
Fundacja Nowoczesna Polska
KRS 0000070056
Dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur i pomóż nam rozwijać bibliotekę.
Przekaż darowiznę na konto: szczegóły na stronie Fundacji.
Ten utwór nie jest objęty majątkowym prawem autorskim i znajduje się w domenie publicznej, co oznacza że możesz go swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać. Jeśli utwór opatrzony jest dodatkowymi materiałami (przypisy, motywy literackie etc.), które podlegają prawu autorskiemu, to te dodatkowe materiały udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa – Na Tych Samych Warunkach 3.0 PL.
Źródło: http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/prawidla-zycia/
Tekst opracowany na podstawie: Janusz Korczak, Prawidła życia. Pedagogika dla dzieci i młodzieży, il. Szymon Kobyliński, Wydawnictwo Pelikan, Warszawa 1988.
Wydawca: Fundacja Nowoczesna Polska, Biuro Rzecznika Praw Dziecka
Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl) we współpracy z Biurem Rzecznika Praw Dziecka. Reprodukcja cyfrowa wykonana przez fundację Nowoczesna Polska z książki udostępnionej przez Daniela Kocia.
Opracowanie redakcyjne i przypisy: Paulina Choromańska, Monika Jasek, Wojciech Kotwica, Dorota Kowalska, Emanuel Modrzejewski, Aleksandra Sekuła.
Publikację wsparli i wsparły: andski18, sroczka, Marek Sz., Klaudia, nemo.
Okładka na podstawie: Emilien ETIENNE@Flickr, CC BY 2.0
ISBN 978-83-288-3389-0
Plik wygenerowany dnia 2021-07-08.
Uwagi (0)