Darmowe ebooki » Ballada » Duma o Wacławie Rzewuskim - Juliusz Słowacki (co można czytać TXT) 📖

Czytasz książkę online - «Duma o Wacławie Rzewuskim - Juliusz Słowacki (co można czytać TXT) 📖».   Wszystkie książki tego autora 👉 Juliusz Słowacki



1 2
Idź do strony:
Julisz Słowacki Duma o Wacławie Rzewuskim

 

Ta lektura, podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na stronie wolnelektury.pl.

Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez fundację Nowoczesna Polska.

Duma o Wacławie Rzewuskim Strona tytułowa Spis treści Początek utworu Przypisy Wesprzyj Wolne Lektury Strona redakcyjna
Duma o Wacławie Rzewuskim
Po morzach wędrował — był kiedyś Farysem1, 
Pod palmą spoczywał, pod ciemnym cyprysem, 
Z modlitwą Araba był w gmachach Khaaba2, 
Odwiedzał Proroka grobowce. 
 
Koń jego arabski był biały bez skazy. 
Siedmiokroć na koniu przeleciał step Gazy3, 
I stał przed kościołem, i kornym bił czołem, 
Jak czynią w Solimie wędrowce. 
 
Miał drogę gwiazdami znaczoną po stepie 
I życie niósł własne w skrzydlatym oszczepie, 
Błądzący po świecie zaufał w sztylecie, 
Bo sztylet mu dała dziewica. 
 
Gdy nocą opuszczał haremu krużganki, 
By odciąć drabinę, wziął sztylet kochanki; 
Choć broń była żeńska, lecz stal damasceńska4, 
Hartowna — i złota głowica. 
 
A kiedy odjeżdżał — ta bladła i mdlała, 
O sztylet prosiła, bo zabić się chciała. 
„Żyj długo — bądź zdrowa, dziewico stepowa, 
Twój sztylet położy mnie w grobie. 
 
„Bo kiedy już przeszłość ten step mi zakryje, 
Gdy żyć będzie ciężko, to sam się zabiję, 
Bo dziką mam duszę. Więc sztylet mieć muszę, 
Twój sztylet mieć muszę przy sobie”. 
 
Smutnego uniosły arabskie latawce, 
Bo znikła z krużganku, bo widział w sadzawce 
Pod oknem, w ogrodzie, fal koła na wodzie 
I białą zasłonę... O Lachu5!... 
 
I nocą obaczył kraj miły, rodzony, 
Gdy księżyc się wznosił na stepach czerwony. 
W noc nawet i ślepy poznałby te stepy 
Po kwiatów rodzinnych zapachu. 
 
A niwa mu do stóp kłaniała się złota, 
I marzył, że wierny druh wyjdzie przed wrota. 
Lecz druhów nie było... Pod zimną mogiłą 
Posnęli, gdy błądził w pustyni. 
 
Więc jechał samotny, nie znany nikomu, 
Lecz jeszcze z dziedzińca, od wrót swego domu, 
Odwrócić chciał konia i jechać na błonia, 
Gdzie błądzą jak wiatr Beduini. 
 
Lecz konia podkowy rozkute od krzemion, 
I koń był zmęczony... Więc skoczył ze strzemion 
I wszedł do siedziby, bez zamka, bez szyby, 
Gdzie rosą próchniało obicie. 
 
I miło mu było, gdy ujrzał te skały 
Nad ciemnym Smotryczem6 — gdzie orzeł żył biały 
I wił sobie gniazdo; nadziei był gwiazdą, 
Po nieba szybując błękicie. 
 
Dla konia w ogrodzie budował altany 
I żłoby pozłacał — z kryształu dał ściany. 
Przed cara żołdakiem mógł uciec tym ptakiem 
Daleko — i wolnym być zawsze. 
 
I ludzi żałował, że żaden z nich nie miał 
Szybkiego tak konia; więc każdy oniemiał 
I był jakby głazem pod cara rozkazem, 
A były rozkazy co krwawsze. 
 
Raz, starym zwyczajem pomarłych już rodzin, 
Ten Emir7 arabski w dzień Pańskich narodzin, 
Na sianie, za stołem, z przyjaciół swych kołem 
Połamał opłatek i spożył. 
 
A potem, jak przodków święcono zwyczajem, 
Wniósł toast nadziei stoletnim8 tokajem: 
„Żyj, Polsko, wiek sławy!” Wtem goniec z Warszawy 
Przyleciał — zawołał: „Kraj ożył!” 
 
Więc Emir w stepowe zapuszcza się szlaki, 
A za nim na koniach buńczuczne Kozaki, 
W czerwieni i w bieli po stepach płynęli, 
Po smutnych kurhanach przeszłości. 
 
I cały ten szereg, błyszczący od stali, 
Zrównanym galopem jak morze się fali; 
Gdzie słychać dział huki, tam lecą buńczuki9 
Jak gwiazdy z ogonem jasności. 
 
Emira Kozaki gdy błądzą przez wrzosy, 
Umieją pieśń dziką rozłamać na głosy. 
Pieśń z echem odsyła stepowa mogiła, 
Pieśń grzmiącą: „Ho urra! nasz Emir!” 
 
Do cara pieśń doszła — wściekłością się pienił 
I głowę Emira na ruble ocenił; 
Bo myślał, że w kraju z hordami Nogaju10 
Czyngiskan11 szedł — Batt12 lub Kantemir13. 
 
Bo umiał Rzewuski jak Arab stepowy 
Płachtami rumakom ogłuszyć podkowy 
I cicho, gdy spali, pod obóz Moskali 
Podkradać się — bić — i brać działa. 
 
Więc ściągnął, jak wszyscy ściągali, pod Daszów14, 
Gdzie nasza konnica ze szczękiem pałaszów, 
Z wesołym okrzykiem stanęła w mur szykiem 
I chmurą proporców powiała. 
 
A kiedy z mgły srebrnej wybiło się słońce, 
Ujrzeli Moskalów — straż przednią i Dońce15. 
Mur dział jak mur złota, a za nim piechota 
W bagnety porosła jak zboże. 
 
I cicho... Wtem bomba śmierciami ciężarna 
Upadła w szeregi zwichrzona i czarna. 
A nasi w tej chwili jeszcze się modlili, 
Do nieba wołali: „O Boże!” 
 
I razem bomb tysiąc zaryło się w stepy, 
Rozpękłe wrącymi ciskały czerepy 
I grzmiały, dopokąd piechoty czworokąt 
Nasz Emir opasał konnicą. 
 
I strasznie ją ściskał, w żelazne brał skręty, 
Przednimi nogami na bagnet koń wspięty 
Tak jak oczerety połamał bagnety, 
W złamanych miecz wiał błyskawicą. 
 
Przemogliby nasi, choć bój był rozpaczny — 
Wtem wódz od armaty dał rozkaz dwuznaczny16: 
„Konnica na skrzydła!” — zwinęli wędzidła, 
Odbiegli, ostygli w zapale. 
 
I popłoch się wmieszał. Ów, co był przyczyną 
Wszczętego popłochu, nie przeżył godziną. 
Bojaźni nie dzielił, dwa działa wystrzelił 
I sam się zastrzelił na dziale17. 
 
On może wśród bolów18 ostatnich zgryzoty 
Pamiętał, że dzieci zostawiał sieroty. 
Lecz śmierć zwyciężyła, niech dziś więc mogiła 
Ma łzy, a nie skargi wygnańca. 
 
A Emir, gdy ogień ucichał armatni, 
Ujeżdżał z rozpaczą, choć zjeżdżał ostatni. 
Któż męstwa zaprzecza? gdy szczerby nić miecza 
Powlekły jak perły różańca. 
 
A kiedy opuszczał kraj miły, rodzony, 
Znów księżyc się wznosił na stepach czerwony. 
„Leć prędzej po błoniu, odpoczniesz, mój koniu, 
Gdy w ziemi staniemy tureckiej. 
 
O koniu! mój koniu, gdzie twoje zalety? 
Czyś może się rozkuł deptając19 bagnety? 
Czyś złaman w kul wiatrze20? Stój, koniu, opatrzę, 
Czy nie ma gdzie kuli zdradzieckiej? 
 
Ha zdrowy!... To dobrze, lecz jechać w noc trudno”. 
Więc chatę na stepach upatrzył odludną, 
Koń zimne gryzł kwiaty, a Emir wśród chaty 
Zmęczony zalegał na ziemi... 
 
I zasnął głęboko — bo trud go osłabił... 
Śpiącego od cara najęty21 chłop zabił, 
I sztylet dziewicy do złotej głowicy 
W pierś nurzył rękami drzącemi. 
 
O! czemuś, Emirze, nie oddał kindżała 
Stepowej dziewicy, gdy zabić się chciała? 
Dziś ona śpi w fali, lecz dar jej ze stali 
Na wieki w twym sercu zostanie. 
 
A w Moskwie z dział bito na górze pokłonnej 
I miasto się trzęsło od pieśni studzwonnej. 
Cieszył się car ruski, że Emir Rzewuski 
W stepowym śpi cicho kurhanie. 
 
Przyjaciele Wolnych Lektur otrzymują dostęp do prapremier wcześniej niż inni. Zadeklaruj stałą wpłatę i dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur: wolnelektury.pl/towarzystwo/
Podoba Ci się to, co robimy? Wesprzyj Wolne Lektury drobną wpłatą: wolnelektury.pl/towarzystwo/
Informacje o nowościach w naszej bibliotece w Twojej skrzynce mailowej? Nic prostszego, zapisz się do newslettera. Kliknij, by pozostawić swój adres e-mail: wolnelektury.pl/newsletter/zapisz-sie/
Przekaż 1% podatku na Wolne Lektury.
KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Fundacja Nowoczesna Polska
Każda wpłacona kwota zostanie przeznaczona na rozwój Wolnych Lektur.
Przypisy:

1. farys — muzułmański jeździec; wojownik, którego uzbrojenie składało się z łuku, miecza i włóczni; tu: wielką literą w odwołaniu do utworu Mickiewicza o tym tytule. [przypis edytorski]

2. Khaaba (z arab. sześcian) — a. Kaaba; świątynia i sanktuarium w Mekce, najważniejsze miejsce święte islamu. [przypis edytorski]

3. Gaza — okręg w Afryce płn. nad Morzem Śródziemnym ze stolicą o tej samej nazwie. [przypis edytorski]

4. stal damasceńska — stal, z której od X do XVII w. produkowano broń białą, posiadającą niezwykłą w owych czasach jakość (dużą twardość przy jednoczesnej odporności na pęknięcia i ukruszenia); nazwa pochodzi od Damaszku w Syrii, w okolicach którego (między innymi) wytwarzano z tej stali szable i miecze; w Europie swą legendarną sławę stal damasceńska zyskała od czasów wypraw krzyżowych. [przypis edytorski]

5. Lach — Lechita (potomek legendarnego Lecha), Polak. [przypis edytorski]

6. Smotrycz — rzeka na Ukrainie, lewy dopływ Dniestru, przepływa przez Kamieniec Podolski, za którym tworzy malownicze jary wyżłobione w skale wapiennej. [przypis edytorski]

7. emir (z arab. wódz, dowódca, książę) — wysoki dowódca wojskowy w krajach muzułmańskich; także: tytuł honorowy przysługujący potomkom Mahometa, tytuł przełożonego zarządzającego prowincją z nadania kalifa. [przypis edytorski]

8. stoletni — dziś popr.: stuletni. [przypis edytorski]

9. buńczuk — drzewce zakończone grotem (a. kulą), ozdobione końskim włosiem; symbol władzy w wojskach tatarskich, kozackich i tureckich. [przypis edytorski]

10. hordy Nogaju — Orda Nogajska, która w latach 90. XIV wieku uniezależniła się od Złotej Ordy i składała się początkowo z potomków i zwolenników Nogaja (zm. 1299), wodza Mongołów, emira Złotej Ordy, prawnuka Czyngis Chana; Nogaj dokonał m.in. najazdów na ziemie polskie w 1259 (splądrowanie Krakowa) i 1287 roku. Orda Nogajska została utworzona na Kaukazie, w XV i XVI w. chanat nogajski obejmował terytoria pomiędzy Wołgą, Irtyszem, Morzem Kaspijskim i Morzem Aralskim; w XVIII w. lud Nogajów został przesiedlony na nadazowskie równiny pomiędzy Donem a Kubaniem, a potem na stepy nadkaspijskie i besarabskie. [przypis edytorski]

11. Czyngiskan — właśc. Czyngis-chan a. Dżyngis-chan (1162–1227), do 1206 r. nosił imię Temudżyn, władca mongolski, twórca Imperium Mongolskiego; prowadził politykę podbojów (zajął m.in. północne Chiny); w 1223 r. w bitwie nad Kałką jego wojska pokonały siły ruskie sprzymierzone z Połowcami. [przypis edytorski]

12.

1 2
Idź do strony:

Darmowe książki «Duma o Wacławie Rzewuskim - Juliusz Słowacki (co można czytać TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!
Dodaj komentarz