Józef Skrzydlewski, Zdzisław Kościański (elektroniczna biblioteka .PDF) 📖

Uro­dził się 21 lutego 1896 r. w Grodzisku Wielkopolskim. Podczas nauki w szkole powszechnej uczestniczył w strajku szkolnym 1906/1907. W gimnazjum grodziskim zaliczył pięć klas, pozostałe w Gimnazjum św. Marii Magda­leny w Poznaniu. Przeszedł stopnie wtajem­niczenia Towarzystwa Tomasza Zana, prowadząc tajne kółka i ucząc młodszych kolegów języka polskiego, literatury i historii. Należał do drużyny wojskowej tejże organizacji, a następ­nie do Tajnej Organizacji Niepodległościowej w Poznaniu.

Przed wybuchem I wojny światowej brał udział w kursie wojskowym w Krakowie. Zmobilizowany jako piechur do armii niemieckiej, po przeszkoleniu w baonie zapaso­wym 6 Pułku Grenadierów we Wschowie wcielo­ny został na początku 1916 r. do 82 Pułku Piecho­ty i skierowany na front wschodni. W lecie 1917 r. przerzucono go na front zachodni. Uczestniczył w walkach odwrotowych armii niemieckiej w Belgii. W koń­cu listopada zdezerterował i dotarł do Poznań­skiego.

W 1918 roku po nawiązaniu kontaktu z organizacjami ruchu niepodległościowego w rodzinnym Gro­dzisku Wlkp. przystąpił do zorga­nizowania polskiej Służby Straży i Bezpieczeń­stwa, z którą usunął dotychczasowe władze z miasta i okolic. Utworzył w Grodzisku Wlkp. organizacyjne i zaopatrzeniowe zaplecze frontu zachodniego. Pod koniec stycznia 1919 r. zakończył formowanie drugiej z kolei grodziskiej kompanii powstańczej. W końcu stycznia przy­stąpił do formowania trzeciej kompanii, na czele której na początku marca przeprowadzał operację zabezpieczania obszaru na płd. od Zbąszynia. W marcu z kompanią wszedł w skład 2 Pułku Strzelców Wielkopolskich. Zorganizował pierw­szą szkołę podoficerską tegoż pułku we Lwówku i 4 kompanię karabinów maszynowych.

Jako do­wódca 4 kompanii karabinów maszynowych wy­ruszył w sierpniu 1919 r. na front wschodni, gdzie przebywał do marca 1920 r. Następnie przenie­siony został rozkazem Naczelnego Dowództwa na stanowisko instruktora-wykładowcy Szkoły Oficerskiej w Bydgoszczy, gdzie przebywał do 1926 r. Po odbyciu studiów w Wyższej Szkole Wojennej przeniesiono go (1928) do Ministerstwa Spraw Wojskowych, potem do Sztabu Głównego (w międzyczasie – w latach 1934-1936 – przebywał na stażu liniowym w 81 Pułku Piechoty w Grodnie, jako dowódca baonu). Był aktywnym członkiem organizacji powstańczych, m.in. przez szereg lat przewod­niczącym Koła Powstańców Wielkopolskich w Warszawie.

Po przekroczeniu granicy rumuń­skiej we wrześniu 1939 roku został internowany. Od 1940 roku przebywał we Francji, gdzie pełnił funkcję szefa sztabu l Dywizji Grenadierów Armii Polskiej. Po upadku Francji więziony przez Niemców w obo­zach jenieckich (1940-1945), po powrocie do kraju brał aktywny udział w pracach organizacji zrzeszających powstańców wielko­polskich, m.in. był częstym gościem Związku Po­wstańców Wielkopolskich w Grodzisku Wlkp. W latach 50. był represjonowany.

Zmarł 7 maja 1952 r. w Warszawie. Staraniem Komisji Środo­wiskowej Powstańców Wielkopolskich przy ZBoWiD ekshumowano jego zwłoki w Warsza­wie i przewieziono do Grodziska Wlkp., gdzie w 1957 r. złożono je w mogile pierwszych po­ległych powstańców wielkopolskich na cmenta­rzu parafialnym. Po latach doczekał się upamiętnienia także poza cmentarzem w postaci patronowania jednemu z rond w Grodzisku Wlkp.